Spirometria to jedno z podstawowych badań diagnostycznych, które służy ocenie funkcji płuc i diagnozowaniu chorób układu oddechowego. Jeśli zastanawiasz się, co to jest spirometria, jesteś w dobrym miejscu. Badanie spirometryczne polega na pomiarze objętości powietrza, jaką pacjent jest w stanie wydmuchać z płuc, a także szybkości tego wydychania. Istnieje wiele czynników, które wpływają na wyniki spirometrii, a przed ich interpretacją, warto zwrócić uwagę na normy spirometrii, aby wiedzieć, jak odczytać wyniki spirometrii. Nasz artykuł będzie dla Ciebie pomocnym narzędziem i poradnikiem dotyczącym przebiegu, przygotowania i ceny badania. Co więcej, znajdziesz tu odpowiedzi na najpowszechniejsze pytania dotyczące badania spirometrycznego.

1. Spirometria co to jest?
2. Jakie są wskazania do spirometrii?
3. Przeciwwskazania do spirometrii
4. Jak przygotować się do badania spirometrycznego?
5. Spirometria ile trwa zabieg i jak przebiega?
6. Spirometria normy
7. Spirometria wyniki
8. Ile kosztuje badanie spirometryczne?

Spirometria co to jest?

Spirometria to nieinwazyjne badanie diagnostyczne układu oddechowego. Wykonuje się je przy użyciu spirometru, czyli urządzenia specjalistycznego pozwalającego na ocenę funkcji płuc. Spirometr mierzy ilość i szybkość wydychanego powietrza, co jest następnie analizowane przez lekarza. Badanie spirometryczne umożliwia pomiar objętości i pojemności płuc i analizę przepływu powietrza w drogach oddechowych podczas różnych faz cyklu oddychania. Badanie wykonuje się w celu oceny wydolności oddechowej i przy diagnozowaniu schorzeń układu oddechowego. 

Podczas badania pacjent oddycha przez ustnik spirometru, a urządzenie rejestruje parametry oddechowe na podstawie kontrolowanych wdechów i wydechów. Spirometr mierzy ilość powietrza wydychanego w różnych fazach cyklu oddechowego oraz szybkość, z jaką to powietrze jest wydychane. Dane te są następnie analizowane, a wyniki porównywane z normami opartymi na wieku, płci, wzroście i wadze pacjenta.

Spirometria co wykrywa?

Badanie spirometryczne ma duże znaczenie w diagnostyce i monitorowaniu chorób przewlekłych układu oddechowego. Spirometria może być wykorzystywana przy diagnozie astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, czy chorób śródmiąższowych płuc. Czasami badanie wykonuje się w parze z testem z zastosowaniem leku rozkurczającego oskrzela, co pozwala na ocenę zwężenia dróg oddechowych. Spirometria ma szerokie zastosowanie w medycynie i może być stosowana także w profilaktyce. Regularne przeprowadzanie tego badania jest szczególnie zalecane osobom z grupy ryzyka, takim jak palacze, osoby cierpiące na alergie oraz pacjenci z chorobami przewlekłymi płuc. Dzięki spirometrii możliwe jest wczesne wykrycie zaburzeń wentylacji, co pozwala na szybsze postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Jakie są wskazania do spirometrii?

Spirometria jest wszechstronnym badaniem, które może być zalecane w różnych sytuacjach klinicznych, zarówno w diagnostyce, jak i w monitorowaniu pacjentów z chorobami płuc. Wśród najważniejszych wskazań do spirometrii wymienia się:

• podejrzenie astmy
• diagnoza przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
• podejrzenie włóknienia płuc
• monitorowanie skuteczności leczenia
• ocena czynności płuc
• rehabilitacja oddechowa pacjentów z chorobami płuc
• monitorowanie przewlekłych chorób płuc
• ocena rozwoju płuc u dzieci z wrodzonymi zaburzeniami oddechowymi
• objawy takie jak: duszność, kaszel, chrypka
• badania przesiewowe osób z grupy ryzyka
• ocena ryzyka przed operacjami
• ocena stanu płuc po przebytym przeszczepie
• testy wysiłkowe
• badania epidemiologiczne
• narażenie pacjenta na szkodliwe czynniki środowiskowe

Wszystkie te wskazania pokazują, jak ważne jest spirometryczne badanie funkcji płuc w szerokim zakresie problemów zdrowotnych i diagnostycznych. Regularne i odpowiednie stosowanie spirometrii może przyczynić się do wczesnego wykrywania i skutecznego zarządzania schorzeniami układu oddechowego.

Przeciwwskazania do spirometrii

Spirometria jest bezpiecznym i nieinwazyjnym badaniem, jednak nie wszyscy pacjenci mogą ją przeprowadzić. Przeciwwskazania do wykonania spirometrii dzielą się na bezwzględne, czyli takie, które całkowicie wykluczają możliwość wykonania badania, oraz względne, które sugerują, że badanie może być ryzykowne lub dawać niemiarodajne wyniki.

Do bezwzględnych przeciwwskazań należą stany zdrowotne, w których wysiłek oddechowy związany z badaniem może stanowić poważne zagrożenie. Wśród nich wyróżnia się:

• tętniaki aorty lub tętniaki tętnic mózgowych
• niedawno przebyte operacje na naczyniach krwionośnych
• zawał serca, udar mózgu, odma opłucnowa
• znaczne nadciśnienie tętnicze
• krwioplucie o nieznanej przyczynie

Względne przeciwwskazania to sytuacje, w których spirometria może być przeprowadzona, ale należy zachować szczególną ostrożność lub może być konieczne odroczenie badania. Do takich stanów należą:

• choroby, które mogą wpływać na wiarygodność wyników
• bóle w klatce piersiowej
• zawroty głowy
• nudności i wymioty
• zaburzenia rytmu serca
• niedotlenienie
• stany po zabiegach operacyjnych
• ciąża

Ważne jest, aby przed wykonaniem spirometrii dokładnie ocenić stan zdrowia pacjenta i uwzględnić wszelkie potencjalne przeciwwskazania, aby zminimalizować ryzyko powikłań.

Jak przygotować się do badania spirometrycznego?

Spirometria nie wymaga szczególnego przygotowania. Ważne jest jedynie przestrzeganie kilku podstawowych zasad, co pozwoli na uzyskanie wiarygodnych wyników. Warto skonsultować się z lekarzem w celu omówienia stosowanych leków. Przed badaniem należy odstawić wszystkie leki, które mogłyby zaburzyć jego wyniki, w tym wszelkie leki rozkurczające oskrzela. Na dzień przed badaniem nie należy postarać się unikać palenia tytoniu i picia alkoholu, ponieważ te dwie używki mogą wpłynąć na funkcję płuc. Ważne jest także, aby ostatni obfity posiłek zjeść na około 2 godziny przed badaniem i aby w dniu badania nie pić napojów zawierających kofeiny, a więc także mocnej herbaty i kawy. Przed badaniem pacjent powinien być wypoczęty. Z tego powodu warto odpuścić wysiłek fizyczny i odpocząć w poczekalni co najmniej 15 minut. Na badanie warto wybrać wygodne ubrania, które nie ograniczają ruchów w obrębie klatki piersiowej i brzucha.

Spirometria ile trwa zabieg i jak przebiega?

Przed spirometrią pacjent powinien zostać zmierzony i zważony, gdyż dla interpretacji wyników lekarz korzysta z siatki centylowej. Badanie spirometryczne przeprowadza się w pozycji siedzącej. Bardzo ważne jest, aby pacjent współpracował z osobą przeprowadzającą badanie, co zagwarantuje uzyskanie wiarygodnych wyników. Pacjent powinien przyjąć wyprostowaną postawę i szczelnie objąć jednorazowy ustnik spirometru wargami. Na nos zakłada się specjalny klips, aby powietrze nie uciekało tą drogą. Pacjent proszony jest o wykonanie kilku spokojnych i mniejszych oddechów, a następnie głębokiego wdechu i najsilniejszego i najszybszego wydechu, który powinien trwać jak najdłużej. Ta część badania bywa trudna, dlatego ważne jest dokładne wykonywanie poleceń i pełne zaangażowanie. Próbę tę powtarza się zazwyczaj trzykrotnie, aby uzyskać powtarzalne wyniki. W niektórych przypadkach przeprowadza się dodatkowe testy, takie jak spirometria przed i po zastosowaniu leku rozszerzającego oskrzela, aby ocenić odpowiedź płuc na leki.

U części pacjentów podczas badania mogą pojawić się niepokojąca objawy, szczególnie uczucie osłabienia i zawrotów głowy. Wszelkie symptomy należy zgłosić osobie wykonującej badanie.

Spirometr mierzy wszystkie wyniki, które są następnie oceniane i interpretowane przez lekarza specjalistę. Wyniki pozwalają postawić diagnozę, zlecić dodatkowe testy, ocenić leczenie i sprawdzić ogólny stan zdrowia pacjenta.

Spirometria ile trwa?

Badanie spirometryczne jest stosunkowo krótkie i zazwyczaj trwa od 10 do 30 minut. Czas ten może się różnić w zależności od rodzaju badania i niektórych wymagań klinicznych.

Spirometria normy

Spirometria mierzy szereg parametrów oddechowych, które są porównywane z normami ustalonymi na podstawie danych demograficznych pacjenta, takich jak wiek, płeć, wzrost i masa ciała. Podczas badania analizuje się 5 głównych parametrów:

• VC – czyli objętość powietrza, która może być wydychana po najgłębszym wdechu.
• FVC – czyli największa ilość powietrza wydmuchana z płuc przy maksymalnym wysiłku po pełnym wdechu.
• FEV1 – czyli ilość powietrza wydmuchana w pierwszej sekundzie maksymalnie forsowanego wydechu.
• PEF – czyli maksymalna prędkość wydychania powietrza.
• TV – czyli ilość wdychanego i wydychanego powietrza w trakcie spokojnego cyklu oddechowego.

Normy dla tych parametrów są wyliczane indywidualnie przez spirometr na podstawie danych pacjenta. Wyniki badania porównuje się do wartości należnych, które określają, czy funkcja płuc jest prawidłowa.

Normy spirometryczne przestawiają się w następujący sposób:

• FVC ≥ 80% wartości należnej – wynik prawidłowy. Zwykle wynosi 80-120% przewidywanej wartości. Obniżona wartość może sugerować restrykcyjne choroby płuc, takie jak włóknienie płuc.
• FEV1 ≥ 80% wartości należnej – wynik uznawany za prawidłowy. Obniżona wartość może wskazywać na obturacyjne choroby płuc, takie jak astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.
• FEV1/FVC ≥ 70% – wskazuje na prawidłową funkcję płuc i jest stosunkiem objętości wydechowej w pierwszej sekundzie (FEV1) do całkowitej pojemności życiowej (FVC). Wynik poniżej 70% sugeruje obturację, czyli zwężenie dróg oddechowych.

Warto także zwrócić uwagę na stopnie obturacji, które przedstawiają się w następujący sposób:

• łagodna – 70-100% wartości należnej.
• umiarkowana – 60-69% wartości należnej.
• umiarkowana ciężka – 50-59% wartości należnej.
• ciężka – 35-49% wartości należnej.
• bardzo ciężka – mniej niż 35% wartości należnej.

Spirometria wyniki

W interpretacji wyników spirometrii ważne jest porównanie ich z globalnymi normami, takimi jak GLI-2012 (Global Lung Function Initiative). Normy te uwzględniają szerokie badania i są aktualne dla osób w wieku od 3 do 95 lat. Wynik spirometrii jest uznawany za prawidłowy, jeśli mieści się w zakresie od 5. do 95. centyla, co oznacza, że jest zgodny z wynikami większości zdrowych osób.

Aby badanie spirometryczne było prawidłowe, musi spełniać kilka kryteriów. Przede wszystkim, należy je powtórzyć co najmniej trzy razy, aby upewnić się, że wyniki są powtarzalne. Ważne jest, aby wydech był szybki i długi, a wyniki nie mogą być zaburzone przez np. kaszel.

Spirometrię można rozszerzyć o tzw. próbę rozkurczową, która sprawdza, czy obturacja, czyli zwężenie dróg oddechowych, jest odwracalna. Po podaniu leku rozkurczającego oskrzela, jeśli FEV1 lub FVC wzrośnie o ponad 200 ml i 12% wartości należnej, wynik uznaje się za dodatni, co sugeruje, że obturacja jest odwracalna, co jest charakterystyczne dla astmy.

Wyniki spirometrii są przedstawiane w formie liczb i wykresów, co ułatwia ich interpretację. Jeśli wskaźnik FEV1/FVC, znany jako wskaźnik Tiffeneau, jest niższy niż 0,7, oznacza to, że drogi oddechowe są zwężone, co utrudnia pacjentowi szybkie wydychanie powietrza.

Normy spirometryczne są kluczowe dla prawidłowej oceny funkcji płuc. Obniżone wartości w porównaniu do norm mogą wskazywać na różne schorzenia płuc, które wymagają dalszej diagnostyki i leczenia. Ważne jest, aby wyniki spirometrii były analizowane przez specjalistów w kontekście pełnego obrazu klinicznego pacjenta.

Ile kosztuje badanie spirometryczne?

Koszt badania spirometrycznego może się różnić w zależności od lokalizacji, typu placówki, oraz rodzaju badania. W publicznych placówkach, które mają kontrakt z NFZ, badanie spirometryczne jest zazwyczaj bezpłatne dla pacjentów ubezpieczonych. Koszt badania jest pokrywany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, o ile pacjent ma skierowanie od lekarza. W klinikach prywatnych spirometria to koszt od 40 do 250 złotych. Za podstawowe badanie spirometryczne bez opisu zapłacimy około 40 złotych. Spirometria z opisem to koszt około 60-70 złotych. Jeśli badania wykonuje się z podaniem leku, jego koszt wzrasta do 90 złotych. Natomiast spirometria z opisem i konsultacją lekarską po badaniu kosztuje około 250 złotych.

Ceny mogą się zmieniać, dlatego zawsze warto skontaktować się bezpośrednio z wybraną placówką medyczną w celu uzyskania najbardziej aktualnych informacji. Dobrym pomysłem jest również zakup pakietu medycznego, gdzie ceny poszczególnych badań i konsultacji lekarskich będą niższe.