Co to jest profilaktyka? Odpowiedź jest prosta. Profilaktyka to najlepsza i najskuteczniejsza metoda dbania o zdrowie. Oprócz prowadzenia zdrowego trybu życia i kontrolę czynników ryzyka równie ważne w profilaktyce są badania. To właśnie one pozwolą na szybkie wykrycie chorób i ich wyleczenie. Program profilaktyka 40 plus jest programem darmowych badań diagnostycznych, którym mogą się poddać wszyscy Polacy po 40. roku życia. Jest to szansa na sprawdzenie swojego zdrowia i zrobienie szeregu badań, które umożliwią wykrycie ewentualnych schorzeń we wczesnym etapie. 

1. Dlaczego profilaktyka jest najważniejsza?
2. Profilaktyka 40 plus 
3. Profilaktyka 40 plus – badania
4. Dodatkowe badania profilaktyczne dla osób 40 plus

Dlaczego profilaktyka jest najważniejsza?

Profilaktyka zdrowotna ma na celu zapobiegać chorobom i umożliwiać ich wczesne wykrycie i leczenie. Profilaktyka i zdrowie idą w parze, dlatego dla zapewnienia sobie dobrego zdrowia warto jak najwcześniej wprowadzić praktyki przeciwdziałania chorobom.

Prowadzenie zdrowego trybu życia, odpowiednie odżywianie, nawodnienie i aktywność fizyczna to część profilaktyki wczesnej. Propagowanie zasad zdrowego stylu życia i przestrzeganie ich jest kluczem do długowieczności. Ten rodzaj profilaktyki adresuje się właśnie do osób zdrowych, które nie zmagają się z poważnymi schorzeniami i chorobami.

Drugim etapem jest profilaktyka pierwotna. Jej celem jest zapobieganie chorobom przez kontrolę czynników ryzyka. Oczywiście na część z tych czynników nie mamy wpływu. Predyspozycje genetyczne i czynniki demograficzne i środowiskowe mogą w dużym stopniu determinować nasze zdrowie. Rozwój niektórych chorób np. dystrofii mięśniowej czy mukowiscydozy jest prawie wyłącznie zależny od naszych genów. Z tymi czynnikami nie możemy walczyć, czy ich zmienić. Tak samo nasza płeć i wiek są elementami, które biologicznie niezmiennie mogą mieć wpływ na nasze gorsze lub lepsze zdrowie. Czynniki środowiskowe np. położenie geograficzne, zanieczyszczenie powietrza, dostęp do wody są zmienne, jednak często człowiek nie ma możliwości ich przekształcić. Jednak mamy też dobrą informację. Stan zdrowia człowieka w dużym stopniu zależy również od naszych nawyków i zachowań, które możemy zmienić. Dlatego, jeśli chcemy działać profilaktycznie, powinniśmy zrezygnować z tytoniu i nadmiernej ilości alkoholu. Dodatkowo warto przerzucić się na bardziej zbilansowaną dietę i zwiększyć aktywność fizyczną.

Trzecim etapem zapobiegania chorobom jest profilaktyka wtórna. Jego podstawą są oczywiście badania profilaktyczne, które pozwolą na wczesne wykrycie ewentualnych chorób i szybkie wprowadzenie leczenia. Badania profilaktyczne skupiają się przede wszystkim na badaniach krwi i moczu pod kątem różnych chorób oraz na podstawowych pomiarach. Ponadto warto również przeprowadzić szereg badań, wykrywająych najpowszechniejsze choroby cywilizacyjne oraz te schorzenia, które są najczęstszym powodem śmierci Polaków. Pamiętajmy, że profilaktyka zdrowotna to najskuteczniejsza metoda dbania o zdrowie. 

Profilaktyka 40 plus 

Kto i w jaki sposób może skorzystać z badań w programie Profilaktyka 40 plus?

Aby przystąpić do programu Profilaktyka 40 plus należy spełnić kilka warunków. Po pierwsze, z programu P mogą skorzystać wszyscy Polacy, którzy w roku przeprowadzenia badań ukończą lub ukończyli 40 lat. Zgodnie z drugim kryterium, chętni nie brali wcześniej udziału w tym programie i uzupełnili specjalną ankietę. Można to zrobić na jeden z trzech sposobów. Pierwszy z nich to metoda internetowego zapisu przez Internetowe Konto Pacjenta. Drugim sposobem jest zadzwonienie na infolinię (profilaktyka 40 plus infolinia – 22 735 39 53). A trzeci sposób wymaga wizyty w przychodni POZ, która należy do programu Profilaktyka 40 plus. 

Po wykonaniu tych kroków, w ciągu dwóch dni roboczych, dla zainteresowanego pacjenta wystawione zostanie e-skierowanie. Następnie, aby skorzystać z badań, wystarczy wybrać placówkę i umówić się na wizytę. Wyniki badań można odebrać zarówno w przychodni, jak i na IKP. 

Aby ułatwić sobie wybór przychodni, warto zobaczyć, jak wygląda lista placówek profilaktyka 40 plus, które uczestniczą w programie.

Profilaktyka 40 plus – badania

Program Profilaktyka 40 plus przewiduje badania dla kobiet, mężczyzn oraz pakiet wspólny. Przyjrzyjmy się bliżej badaniom, które wchodzą w skład pakietu:

Podstawowe badania pakietu

• Pomiar ciśnienia tętniczego – nadciśnienie i inne choroby krążenia mogą być bardzo niebezpieczne, szczególnie dla osób, które ukończyły 40 lat, a regularne mierzenie ciśnienia pozwala monitorować stan zdrowia i szybko wykryć zaburzenia.
  
• Pomiar masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie – są to podstawowe pomiary, które pomogą ocenić ogólny stan zdrowia i ewentualną podatność na choroby
  
• Obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI) – wskaźnik BMI wykorzystywany jest głównie do oceny ryzyka niektórych chorób, m.in. chorób cywilizacyjnych np. miażdżycy, otyłości, czy także chorób serca i mózgu, związanych właśnie z otyłością. BMI liczy się, dzieląc masę ciała w kilogramach przez kwadrat wzrostu mierzony w metrach. 

Podstawowe badania krwi

• Morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi – to badanie krwi, które oceni ilość i jakość krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Badanie to może pomóc wykazać niedokrwistość, nadkrwistość, stany zapalne, choroby zakaźne, skazę krwotoczną, czyli zaburzenie krzepnięcia krwi, a nawet krwotok wewnętrzny. Przed wykonaniem morfologii należy zastosować się do kilku prostych zasad. Pacjent powinien przyjść na badanie na czczo i się zrelaksować. Na trzy dni przed morfologią należy także ograniczyć spożycie alkoholu i intensywny wysiłek fizyczny. W trakcie morfologii z żyły łokciowej pobierana jest 5ml próbka krwi, a całe badanie trwa kilka minut.
  
• Stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy – profil lipidowy do kolejny rodzaj badania krwi, do którego nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Wystarczy, aby pacjent pozostał na czczo przez około 9-12 godzin. Próbkę krwi do badania pobiera się najczęściej z żyły łokciowej, czasami z opuszki palca. W krwi pacjenta analizowane są takie oznaczenia jak: cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL i trójglicerydy. Badanie pozwala ocenić ryzyko wystąpienia ataku serca, udaru, miażdżycy i choroby wieńcowej. 
  
• Stężenie glukozy we krwi – pomaga w diagnostyce hipoglikemii, hiperglikemii i cukrzycy. Glukoza jest podstawowym źródłem energii człowieka, a jego nieprawidłowa ilość może wiązać się z niekorzystnymi skutkami i prowadzić do poważnych dolegliwości. Ponieważ na poziom glukozy we krwi wpływa cykl dobowy, badanie wykonuje się z rana. Pacjent powinien być na czczo około 8 do 12 godzin przed badaniem. Dodatkowo tuż przed pobraniem krwi zaleca się odpoczynek.

Dodatkowe badania krwi

• Próby wątrobowe: ALAT, AspAT, GGTP – próby wątrobowe mają na celu ocenę stanu wątroby. Badanie wykonuje się, pobierając na czczo krew żylną pacjenta. ALAT, inaczej aminotransferaza alaninowa, jest enzymem występującym głównie w wątrobie oraz w nerkach, mięśniu sercowym oraz mięśniach poprzecznie prążkowanych. Gdy w wyniku toksycznych lub zakaźnych procesów komórki wątroby ulegają zniszczeniu, wzrasta stężenie ALAT. AspAT, czyli aminotransferaza asparaginianowa to kolejny enzym wątrobowy, którego stężenie może wykryć upośledzenia czynności wątroby, wirusowe zapalenia wątroby i zatrucia, a także zapalenie trzustki czy cholestazy. GGTP, czyli gamma-glutamylotranspeptydaza to enzym nie tylko wątroby, ale również nerek, trzustki i innych tkanek. Ustalenie stężenia GGTP wykorzystuje się w diagnostyce WZW typu A,B,C,E, zapalenia wątroby, marskości wątroby, kamicy dróg żółciowych i wielu innych chorób.

• Poziom kreatyniny we krwi – kreatynina jest organicznym związkiem chemicznym, który powstaje w wyniku przemiany materii, głównie w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Kreatynina występuje w krwi i moczu i jest wydalana po filtracji przez nerki. Poziom kreatyniny pozwala monitorować pracę nerek i ich stan. Badanie to zaleca się także pacjentom z podejrzeniem uszkodzenia nerek z powodu toksyn lub leków, osobom po przeszczepie nerki oraz przed niektórymi badaniami i zabiegami. Dzień przed pobraniem próbki krwi pacjent nie powinien spożywać tłustych potraw, alkoholu, czy wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego. A na 8 do 12 godzin przed badaniem pacjent nie powinien nic jeść. 
  
• Poziom kwasu moczowego we krwi – kwas moczowy występuje naturalnie w ludzkiej krwi i jest on produktem rozpadu puryn, czyli związków organicznych obecnym w strukturze DNA. Zbyt duży poziom kwasu moczowego w surowicy może prowadzić do dny moczanowej, niewydolności nerek, wątroby, powstawania kamieni nerkowych, łuszczycy, zatrucia, niedoczynności tarczycy, a nawet białaczki, chłoniaka, czy szpiczaka. Tak jak w przypadku wielu innych badań krwi, poziom kwasu moczowego analizuje się na podstawie krwi żylnej pobranej od pacjenta rano i na czczo. 

Badanie krwi dla mężczyzn

• PSA – antygen swoisty dla stercza całkowity – to badanie przeznaczone dla mężczyzn, które pomaga w profilaktyce raka prostaty. PSA to bezbolesne badanie krwi żylnej, które najczęściej przeprowadza się na czczo. Pobraną krew analizuje się pod kątem stężenia antygenu PSA.
  

Podstawowe badania moczu i kału

• Badanie ogólne moczu – badanie moczu pozwala na ustalenie kilku ważnych parametrów fizycznych: barwy, ciężaru, pH, przejrzystości oraz obecności w próbce azotynów, białek, bilirubiny, erytrocytów, glukozy, ketonów, leukocytów i urobilinogenu. Badanie moczu jest podstawą w diagnostyce chorób nerek i dróg moczowych i zaburzeń przemian metabolicznych. Do badania wykorzystuje się mocz nocny, czyli pierwszą porcję ranną. Po umyciu cewki moczowej należy do specjalnego pojemnika zebrać środkowy strumień moczu, a zabezpieczony pojemnik oddać do analizy w przychodni. 
  
• Krew utajona w kale – metodą immunochemiczną (iFOBT) – badanie pomoże w diagnostyce chorób układu pokarmowego np. wrzodów, polipów, hemoroidów oraz nowotworów. Materiałem wykorzystywanym do badania jest pobrany przez pacjenta kał.

Dodatkowe badania profilaktyczne dla osób 40 plus

Oprócz badań, które oferowane są w programie Profilaktyka 40 Plus, warto zdecydować się również na przeprowadzenie innych, dodatkowych badań. Ukończenie 40. roku życia jest szczęśliwym czasem. Powinno być należycie celebrowane, a aby dalej żyć w pełnym zdrowiu, warto się badać i działać profilaktycznie. Po czterdziestce ryzyko wystąpienia niektórych chorób się zwiększa, dlatego poznaj jakie badania warto przeprowadzić:

• Hormony TSH, FT3, FT4 – badanie hormonu tyreotropowego, wolnej trójjodotyroniny i tyroksyny, czyli hormonów produkowanych przez tarczycę pozwala uzyskać informacje na temat czynności tego gruczołu i jest wykorzystywane do diagnostyki niedoczynności tarczycy, nadczynności tarczycy, choroby Hashimoto, guzków tarczycy.
• Mammografia – jest obrazowym badaniem piersi, które pozwala na wykrycie nawet milimetrowych zmian, dlatego jest stosowana do wczesnego wykrywania raka piersi. 
• Gastroskopia – badanie wykonuje się, aby ocenić stan przełyku, żołądka i dwunastnicy. Mimo iż gastroskopia nie należy do najprzyjemniejszych badań, to pozwala ona zdiagnozować celiakię, choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, raka przełyku, żołądka i chłoniaka żołądka. Gastroskopię przeprowadza się za pomocą endoskopu, czyli giętkiej rurki, wyposażonej w źródło światła oraz kamerę, która wprowadzana jest przez usta i gardło do górnej części przewodu pokarmowego. Przed rozpoczęciem badania pacjent powinien zastosować się do kilku zasad.  Na około 8-10 godzin przed zabiegiem nie należy palić papierosów i żuć gumy, na ok. 8 godzin przed badaniem nie należy jeść, a na ok. 4 godziny przed badaniem nie można pić. 
• Kolonoskopia – pomaga wykryć choroby jelita grubego. Jest to nieprzyjemne badanie, dlatego stosuje się miejscowe znieczulenie lub narkozę. Podczas badania do jelita wprowadzana jest przez odbyt cienka rurka zakończona kamerą, a na wyniki nie trzeba czekać – pacjent dostaje je od razu po badaniu.