Badania noworodka są kluczowym elementem opieki okołoporodowej. Pierwsze chwile z maluchem to magiczny czas, który rodzina chce spędzić wspólnie w pozytywnej atmosferze. Aby jednak kontakt z nowonarodzonym dzieckiem przebiegał pomyślnie, maluch musi być zdrowy. Tuż po narodzinach noworodek poddawany jest szeregom badań i testów, które mają potwierdzić jego dobry stan i szybko wykryć ewentualne zaburzenia zdrowia. Na początku stan noworodka ocenia się na podstawie skali Apgar. Później dokonuje się dokładnych pomiarów, a także dokładnie sprawdza stan zdrowia dziecka jeszcze na sali porodowej. Kolejnym krokiem jest wykonanie dokładnego badania przez lekarza neonatologa, specjalizującego się w małych pacjentach. Wszystkie wykonywane badania pozwalają monitorować stan dziecka i dbać o zdrowie malucha od początku jego życia. Nie można również zapomnieć o wykonaniu badań przesiewowych. Szczególnie ważne jest badania słuchu u noworodka oraz pobranie próbki krwi w celu dalszej analizy. Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat badań noworodka, kontynuuj czytanie tego artykułu.

1. Badania noworodka – po co się je wykonuje?
2. Badania noworodka na sali porodowej
3. Ocena stanu noworodka według skali Apgar
4. Pomiary noworodka po urodzeniu
5. Badania noworodka przez neonatologa
6. Badania przesiewowe noworodków w Polsce

Badania noworodka – po co się je wykonuje?

Badania noworodka są bardzo istotne ze względów profilaktycznych, a także z uwagi na zapewnienie dziecku zdrowia i prawidłowego rozwoju. Tego typu badania wykonuje się, aby monitorować stan zdrowia malucha tuż po jego narodzinach i jest to ważny element dbania o zdrowie od pierwszych chwil jego życia. Badania noworodka obejmują kilka różnych testów, które wykonuje się ze względu na poniższe powody:

• Ocena stanu zdrowia – Badanie noworodka wykonuje się tuż po jego przyjściu na świat jako element rutynowego przeglądu zdrowia. Pozwala ono sprawdzić ogólny stan zdrowia, rozwój fizyczny, neurologiczny i sensoryczny dziecka. Jest to zazwyczaj pierwsza styczność malucha z badaniem lekarskim.
• Wczesna diagnoza – Badania noworodka pozwalają zidentyfikować ewentualne nieprawidłowości i problemy zdrowotne. Jest to o tyle ważne, ponieważ umożliwia szybką interwencję i wprowadzenie leczenia. 
• Zapobieganie powikłaniom – Gdy noworodek zbadany jest tuż po narodzinach, można szybko sprawdzić jego stan zdrowia, wdrożyć odpowiednie działania i uniknąć powikłań. Nie można zapomnieć o tym, jak ważna jest bezzwłoczna reakcja w przypadku zdrowia i życia dziecka.
• Edukacja rodziców – Badania noworodka są idealną okazją do udzielenia młodym rodzicom informacji na temat zdrowia dziecka i porad dotyczących opieki nad nim. Jest to również czas dla rodziców na zadawanie wszelkich pytań i otrzymanie profesjonalnych odpowiedzi. Zdrowie dziecka to również sprawa, nad którą rodzice stale się martwią, a badania noworodka mogą zapewnić rodziców, że dziecko rozwija się prawidłowo i jest zdrowe.

Badania noworodka na sali porodowej

Pierwsze badanie dziecka przeprowadza się tuż po narodzinach, najczęściej w sali porodowej lub operacyjnej i jest to kluczowy element opieki okołoporodowej. Badanie obejmuje szereg procedur, które mają na celu ocenę stanu zdrowia dziecka i zapewnienie mu odpowiedniej opieki od pierwszych chwil życia. Pierwsze badanie dziecka ma na celu ocenę i pomiar parametrów życiowych, w szczególności temperatury ciała, tętna i oddechu. Ponadto przeprowadza się badanie fizyczne noworodka, które uwzględnia stan jego skóry, oczu, uszu, serca, płuc i kończyn. Przy pierwszym badaniu oceniana jest również reakcja dziecka na bodźce zewnętrzne. W późniejszym czasie dokonuje się pobirania próbki krwi i w celu przeprowadzenia badania laboratoryjnego. Wszystkie badania są niezwykle istotne dla oceny stanu zdrowia malucha i wykrycia ewentualnych nieprawidłowości.

Pomiary noworodka po urodzeniu

Po urodzeniu noworodek przechodzi serię badań, ocen i pomiarów, aby upewnić się, że jego stan jest prawidłowy. Wszystkie te procedury mają na celu szybką identyfikację problemów zdrowotnych lub potencjalnych zagrożeń i umożliwiają wdrożenie potrzebnych działań medycznych. Gdy zakończy się już pierwszy kontakt skóra do skóry matki z dzieckiem, dochodzi do pierwszych pomiarów noworodka, które obejmują takie parametry jak:

• waga,
• długość ciała,
• obwód głowy,
• obwód klatki piersiowej,
• obwód brzucha.

Wynik każdego pomiaru będzie inny w zależności od dziecka. Istnieją oczywiście ustalone wartości, do których można porównywać pomiar dziecka, czyli siatka centylowa. Warto jednak pamiętać, że każdy noworodek jest inny, a wiele może zależeć od wieku ciąży.

Ocena stanu noworodka według skali Apgar

Skala Apgar to narzędzie diagnostyczne wykorzystywane do oceny zdrowia noworodka tuż po jego narodzinach. Swoją nazwę zasługuje amerykańskie lekarce Virginii Apgar, która zaprezentowała ją po raz pierwszy w 1952 roku. Do dzisiaj skala Apgar jest stale wykorzystywana tuż po porodzie. Co ciekawe, w Polsce noworodek jest obowiązkowo badany według tej skali w 1. i 5. minucie po narodzinach. Pierwsze badanie pozwala ustalić, czy dziecko potrzebuje bezpośredniej opieki, a późniejszy pomiar umożliwia ocenę skuteczności udzielonej pomocy lub alarmuje o pogorszeniu się stanu noworodka. Dodatkowo niektóre noworodki badane są także w 10. minucie życia, gdy sytuacja tego wymaga.

Badania noworodka według skali Apgar

Punkty Apgar umożliwiają określenie stanu zdrowia malucha i pozwalają sklasyfikować go jako zdrowego lub wymagającego leczenia oraz bezpośredniej pomocy. Przy badaniu dziecka w skali Apgar ocenie podlega 5 parametrów, a za każdy z nich noworodek może otrzymać 0, 1 lub 2 punkty. Punkty tworzą ogólny wynik, który może wynosić od 0 do 10 punktów. Noworodek jest oceniany według takich kryteriów jak:

• Aktywność mięśniowa – Noworodek, który otrzymuje 2 punkty, jest aktywny i ruchliwy, natomiast dziecko o obniżonej aktywności mięśniowej wykazuje brak ruchów lub jego ruchy są zwiotczałe.
• Oddychanie – Ocena częstości oddechów sprawdzana na podstawie ruchów klatki piersiowej. Płaczliwy oddech świadczy o prawidłowym funkcjonowaniu układu oddechowego i jest zauważalny wtedy, gdy noworodek płacze głośno i regularnie.
• Częstość akcji serca – Tętno noworodka mierzone jest przez minimum 30 sekund przy użyciu fotoendoskopu.
• Odruchy i reakcja na bodźce – Lekarz przeprowadza ocenę reakcji noworodka na bodźce zewnętrzne, takie jak podrażnienie nosa, stóp, czy delikatne potrząsanie. Noworodek powinien szybko reagować najczęściej poprzez płacz lub ruchy.
• Zabarwienie skóry – Jest to ocena koloru skóry noworodka, gdzie 0 oznacza blado-niebieską lub sine odcienie, a 2 oznacza różowo-czerwoną skórę. 

Przyznawane punkty są następnie sumowane i dają łączną punktację w skali Apgar. Wynik od 7 do 10 punktów uznawany jest za normalny, wyniki od 4 do 6 punktów sugerują potrzebę interwencji lub monitorowania, a wyniki poniżej 3 punktów są zwykle związane z poważnymi problemami zdrowotnymi i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. Otrzymany wynik to więc nie tylko ocena stanu zdrowia, ale także informacja na temat konieczności dalszej interwencji medycznej. Warto jednak pamiętać, że skala Apgar nie jest idealnym narzędziem do oceny stanu zdrowia noworodka. Mimo to jest nadal wykorzystywana i brana pod uwagę za każdym razem po narodzinach malucha.

Badania noworodka przez neonatologa

Neonatolog to lekarz, który specjalizuje się w opiece medycznej nad noworodkami. Jego praca koncentruje się głównie na diagnozowaniu, leczeniu i ogólnej opiece nad noworodkami, niemowlętami i wcześniakami. Ich zadaniem jest nie tylko ochrona i zapobieganiem niektórym stanom zdrowotnym u noworodków, ale także powinni wspierać młodych rodziców i edukować ich na temat opieki nad dzieckiem.

Badanie noworodka przez neonatologa jest istotnym elementem opieki medycznej zaraz po narodzinach dziecka. Badanie neonatologiczne ma na celu ocenę stanu zdrowia noworodka oraz wczesne wykrycie ewentualnych problemów medycznych. Tego typu badanie powinno być przeprowadzone w pierwszych 12 godzinach po narodzinach. Podczas takiego badania lekarz ocenia m.in.:

• ogólny wygląd dziecka,
• pracę serca,
• napięcie mięśniowe i pracę oraz ułożenie kończyn,
• oddech,
• czaszkę, w tym wielkość ciemiączka,
• budowę jamy ustnej,
• jamę brzuszną,
• anatomię narządów płciowych,
• aktywność noworodka, jego rytm snu i czuwania,
• odruchy,
• reakcje na bodźce zewnętrzne, np. światło, dotyk, dźwięk, zmianę pozycji ciała,
• umiejętności ssania i połykania.

Badania przesiewowe noworodków w Polsce

Badania przesiewowe to procedury diagnostyczne, które wykorzystuje się do wczesnego wykrywania chorób, u osób, które nie wykazują jeszcze objawów klinicznych. Jest to powszechnie wykorzystywany element profilaktyki zdrowotnej, ponieważ umożliwia szybkie wprowadzenie leczenia, co może znacząco poprawić rokowanie i wyniki pacjenta. Badania przesiewowe wykonuje się także u noworodków. W Polsce istnieje kompleksowy zestaw badań, obejmujący szereg różnych testów, którym poddawane są dzieci tuż po ich narodzinach.

Test pulsoksymetryczny

Jest to jedno z podstawowych badań przesiewowych u noworodka. Test pulsoksymetrem polega na pomiarze poziomu nasycenia tlenu we krwi, za pomocą małego urządzenia, które umieszczane jest na paluszki ręki lub stopy malucha. W ten sposób możliwe jest zidentyfikowanie niedotlenienia, zaburzeń oddychania, a nawet wrodzonych wad serca. Jeśli podczas badania wykryty zostanie niski poziom nasycenia tlenu we krwi, wprowadzić można szybką interwencję medyczną i zaplanować leczenie. Test pulsoksymetrem najczęściej wykonywany jest w pierwszych 24-48 godzinach życia noworodka. 

Przesiewowe badanie słuchu – badania noworodka

Badanie słuchu u noworodka to kolejne z bardzo istotnych testów przesiewowych. Ma ono na celu sprawdzenie, czy słuch maluszka pracuje w normie, a także wykrycie ewentualnych wad słuchu, co pozwoli na szybsze podjęcie interwencji. Badanie słuchu u noworodka wykonywane jest najczęściej w 2. dobie życia. Podczas badania w uchu dziecka umieszcza się sondę połączoną z aparatem pomiarowym, która emituje dźwięk. Gdy dźwięk ten dotrze do wewnętrznej części ucha, tworzy się echo. Wtedy rejestrowane zostają otoemisje akustyczne, czyli sygnały pochodzące z komórek słuchowych ślimaka. Całe badanie lekarz obserwuje na ekranie komputera i widzi, w jaki sposób ucho dziecka reaguje na przesyłany dźwięk.

Wynik badania słuchu u niemowlaka dostępny jest zaraz po badaniu. Certyfikat w kolorze niebieskim oznacza wynik w normie, natomiast żółty certyfikat informuje o nieprawidłowościach i konieczności dalszej diagnostyki. Kiedy wykonuje się badanie słuchu u noworodka? Przesiewowe badanie słuchu przeprowadzane jest zazwyczaj przed wypisaniem dziecka ze szpitala, najczęściej między 24 a 48 po narodzinach.

Badanie w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy to choroba, która może prowadzić do poważnych problemów rozwojowych. Jej przyczyną w formie wrodzonej może być nieprawidłowo budowa lub zaburzenia genetyczne. Chociaż objawy u noworodków nie występują, choroba może powodować upośledzenie umysłowe u maluszka. Z tego powodu po narodzinach dziecka pobiera się próbkę krwi z pięty malucha i analizuje w laboratorium pod względem wrodzonej niedoczynności tarczycy. Badanie należy wykonać między 24 a 72 godziną życia noworodka.

Kontrola układu nerwowego – badania noworodka

Podczas przesiewowego badania układu nerwowego sprawdzana będzie reakcja neurologiczna noworodka, np. jego odruchy, ruchy kończyn, reakcje na bodźce zewnętrzne, czy funkcja połykania. Wykrycie ewentualnych nieprawidłowości może sugerować obecność problemów neurologicznych, które mogą wymagać dalszej diagnostyki i leczenia.

Badanie wzroku u noworodka

Badanie wzroku u noworodka jest kolejnym ważnym elementem badań przesiewowych. Ma ono na celu ocenę ostrości widzenia i sprawności oczu maluszka. Lekarz wykonuje szereg testów, m.in. badanie reakcji na światło, ocenę ruchu i ustawienia gałek ocznych, czy testy dodatkowe np. okulokardiografię, która pozwala na ocenę reakcji serca na bodźce wzrokowe, czy badania mikroskopowe lub za pomocą specjalnych lupek. Warto mieć na uwadze, że badanie wzroku u noworodka wykonuje się jeszcze przed wypisaniem dziecka ze szpitala, zazwyczaj pomiędzy 1. a 2. dobą życia.

Badanie w kierunku fenyloketonurii

Fenyloketonuria to rzadka choroba, która może prowadzić do poważnych uszkodzeń mózgu, jeśli nie zostanie zdiagnozowana i leczona we wczesnym stadium. Jednym z badań przesiewowych wykonywanych w Polsce jest właśnie badanie w kierunku fenyloketonurii. Polega ono na pobraniu próbki krwi i zbadaniu jej laboratoryjnie. W przypadku wykrycia podwyższonych poziomów fenyloalaniny dziecko kierowane jest zazwyczaj na kolejne badania.

Badania noworodka w kierunku mukowiscydozy

Mukowiscydoza jest chorobą genetyczną, której objawy wiążą się głównie z zaburzeniami układu oddechowego i trawiennego. Badanie przesiewowe tego typu również wykonywane jest na podstawie próbki krwi ze stopy noworodka.

Badanie w kierunku wrodzonego przerostu nadnerczy

Kolejnym badaniem przesiewowym noworodka, które wykorzystuje próbkę krwi, jest wrodzony przerost nadnerczy. Jest to rzadka choroba endokrynologiczna, która może prowadzić do zaburzeń rozwojowych i hormonalnych. Wczesne wykrycie umożliwia prawidłowy rozwój malucha.

Badania noworodka w kierunku deficytu biotynidaz

Deficyt biotynidazy to choroba metaboliczna, która skutkuje niedoborem biotyny, składnika niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Choroba może objawiać się przez opóźnienia rozwojowe, zaburzenia neurologiczne, drgawki, czy zaburzenia układu immunologicznego. Badanie przesiewowe na deficyt biotynidazy polega na pobraniu próbki krwi z pięty noworodka w pierwszych dniach po urodzeniu. Następnie próbka jest badana w celu pomiaru poziomu aktywności enzymu biotynidazy. W przypadku wykrycia deficytu enzymu może być konieczne wdrożenie specjalnej diety oraz suplementacji biotyną, co pozwoli na kontrolę objawów choroby i zapobieganie jej powikłaniom.

Badanie w kierunku rdzeniowego zaniku mięśni

Rdzeniowy zanik mięśni to choroba genetyczna prowadząca do postępującej utraty siły mięśniowej. Jest to poważne schorzenie, ale jego wczesne wykrycie pozwala na wprowadzenie leczenia i zatrzymanie postępu choroby. Test w kierunku SMA stosuje metodę identyfikacji konkretnej mutacji w genie, dlatego wykorzystuje próbkę krwi.

Badanie w kierunku zaburzenia utleniania kwasów tłuszczowych

Badanie w kierunku zaburzenia utleniania kwasów tłuszczowych jest istotnym aspektem badań przesiewowych u noworodków. Tego typu zaburzenia związane są z niewystarczającą produkcją ciał ketonowych i mogą prowadzić do bardzo poważnych zaburzeń zdrowia. Badanie przesiewowe polega na pobraniu próbki krwi z pięty noworodka w pierwszych dniach po urodzeniu, która jest następnie badana w kontekście aktywności enzymów powiązanych z chorobą. 

Badanie w kierunku acydurii organicznych

Acydurie organiczne to grupa rzadkich chorób metabolicznych, które prowadzą do zaburzeń w przemianie kwasów organicznych w organizmie. Wczesne wykrycie choroby pozwala zniwelować wszelkie objawy choroby i rozwijające się zaburzenia zdrowia, a badanie wykonuje się poprzez pobranie próbki krwi.