Medycyna pracy to dziedzina, która ma duże znaczenie dla pracowników i pracodawców. Odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa i zdrowia osób aktywnych zawodowo. Badania medycyny pracy są obowiązkowe zarówno dla osób nowo zatrudnionych, jak i dla pracowników, którzy muszą być badani okresowo. Aby je wykonać, konieczne jest skierowanie na badania medycyny pracy, które wydaje pracodawca.  Polsce istnieje wiele placówek, gdzie można wykonać badania – od prywatnych przychodni po instytucje publiczne, takie jak wojewódzki ośrodek medycyny pracy. Dowiedz się, jak wygląda badanie i jak często powinno się je wykonywać.

1. Czym jest medycyna pracy?
2. Lekarz medycyny pracy – zadania
3. Badania medycyny pracy
4. Skierowanie na badania medycyny pracy
5. Badania medycyny pracy – jak przebiega wizyta?
6. Kiedy należy udać się do lekarza medycyny pracy?
7. Gdzie wykonać badania medycyny pracy?

Czym jest medycyna pracy?

Medycyna pracy to dziedzina medycyny, która zajmuje się oceną zdolności kandydatów do pracy i pracowników, a także chroni ich zdrowie. Priorytetem jest zapobieganie chorobom zawodowym, a także monitorowanie wpływu środowiska pracy na organizm człowieka oraz zapewnienie bezpiecznych warunków wykonywania obowiązków zawodowych.

Lekarz medycyny pracy zajmuje się oceną stanu zdrowia pracowników i bazuje na badaniach profilaktycznych. Zleca wykonanie badań laboratoryjnych, testów psychologicznych i konsultacji specjalistycznych, które będą dopasowane do każdej profesji. Badania medycyny pracy są regulowane przepisami prawa. Pracownik musi przejść badania wstępne przed podjęciem pracy, a następnie badania okresowe oraz kontrolne, jeśli zachodzi taka potrzeba. Skierowanie na badanie wystawia pracodawca, a samą konsultację można odbyć w przychodniach medycyny pracy lub w wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy.

Lekarz medycyny pracy – zadania

Lekarz medycyny pracy zajmuje się zapewnieniem zdrowia i bezpieczeństwa pracownikom. Wśród jego głównych zadań wymieniamy:

• Ocena zdolności osoby do wykonywania określonej pracy,
• Wykrywanie przeciwwskazań zdrowotnych do pracowania w określonym zawodzie,
• Przeprowadzanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych,
• Ocena wpływu warunków środowiska pracy na zdrowie pracownika,
• Zlecanie badań specjalistycznych, jeśli są one potrzebne,
• Wydawanie zaświadczeń o zdolności do pracy,
• Wykonywanie badań niezbędnych do uzyskania zaświadczeń do prawa jazdy,
• Doradztwo w zakresie zdrowia zawodowego.

Badania medycyny pracy

Czy badania medycyny pracy są obowiązkowe? Tak, badania medycyny pracy są obowiązkowe dla osób zatrudnionych na umowę o pracę. Takie badania mają na celu ocenę zdolności pracownika do wykonywanych obowiązków i można je podzielić na trzy rodzaje: badania wstępne, okresowe i kontrolne.

Badania medycyny pracy – badanie wstępne

Badanie wstępne wykonuje się przed rozpoczęciem pracy na nowym stanowisku, więc także przy zmianie pracy u tego samego pracodawcy, jeśli nowe stanowisko jest związane z innymi warunkami pracy. Takie badanie skupia się na analizie historii zdrowia pacjenta, analizie podstawowych badań diagnostycznych, i jeśli jest to wymagane także dodatkowych konsultacji. Na podstawie wyników wszystkich tych badań lekarz wydaje zaświadczenie o zdolności do pracy lub stwierdza przeciwwskazania.

Badania medycyny pracy – badanie okresowe

Badania okresowe mają na celu kontrolę stanu zdrowia pracownika. Ich częstotliwość zależy od charakteru wykonywanej pracy, a także od narażenia na czynniki szkodliwe. Osoby na stanowiskach biurowych będą musiały wykonywać te badania znacznie rzadziej niż pracownicy narażeni na substancje chemiczne, hałas, czy ci ciężko pracujący fizycznie.

Badania medycyny pracy – badania kontrolne

Badania kontrolne u lekarza medycyny pracy konieczne, jeśli pracownik był niezdolny do pracy przez ponad 30 dni. Celem takiego badania jest więc ustalenie, czy dana osoba może bezpiecznie wrócić do pełnienia swoich obowiązków w pracy.

Skierowanie na badania medycyny pracy

Skierowanie na badania medycyny pracy, zgodnie z Kodeksem pracy, wydawane jest przez pracodawcę. To także on ponosi obowiązek pokrycia kosztów badania. Co więcej, pracodawca musi wystawić dwa skierowania. Jeden egzemplarz zostaje przekazany do lekarza, a drugi musi zostać zarchiwizowany w aktach osobowych pracownika. Bez tego skierowania pracownik nie może odbyć wizyty u lekarza medycyny pracy i tym samym nie zostanie dopuszczony do wykonywania obowiązków zawodowych.

Kto wystawia skierowanie na badania medycyny pracy?

Skierowanie na badanie medycyny pracy wystawia pracodawca. Takie skierowanie powinno zawierać dane pracodawcy i pracownika, stanowisko pracy, a także informacje o rodzaju badań i o czynnikach szkodliwych, na które narażony jest pracownik. Pracodawca nie może wymagać od pracownika samodzielnego organizowania badań bez formalnego skierowania, ale w niektórych profesjach występują wyjątki.

Badania medycyny pracy – jak przebiega wizyta?

Badania medycyny pracy to kluczowy element oceny zdolności pracownika do wykonywania określonej pracy. Ich celem jest nie tylko spełnienie wymogów prawnych, ale przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy. Jak wygląda taka wizyta krok po kroku?

1. Pierwszym krokiem jest wywiad medyczny. Podczas niego lekarz medycyny pracy pyta o przebyte choroby i urazy, a także obecne dolegliwości i leki przyjmowane na stałe. Dodatkowo pacjent powinien udzielić informacji na temat swoich warunków pracy.
2. Drugim krokiem jest badanie lekarskie. Lekarz wykonuje podstawowe badania, takie jak pomiar ciśnienie krwi, osłuchanie płuc i serca, ocenę wzroku i słuchu, a także sprawdzenie układu nerwowego i ruchowego.
3. Trzecim krokiem jest zlecenie i wykonanie dodatkowych badań. W niektórych przypadkach, w zależności od charakteru pracy lekarz może skierować pacjenta na dodatkowe badania specjalistyczne, np. badania laboratoryjne krwi i moczu, badanie EKG lub RTG, dodatkowe badania laryngologiczne, czy okulistyczne.
4. Czwartym i ostatnim krokiem jest wydanie decyzji lekarskiej i oświadczenia. Po zakończeniu wszystkich badań i przeanalizowaniu ich wyników lekarz wydaje zaświadczenie o zdolności do pracy, jeśli nie wykryto żadnych przeciwwskazań. Orzeczenie przekazywane jest pracownikowi, który następnie dostarcza je do swojego pracodawcy.

Kiedy należy udać się do lekarza medycyny pracy?

Zgodnie z informacjami w Kodeksie pracy pracownik ma obowiązek przestrzegania przepisów i zasad BHP, w tym wykonywania badań wstępnych, okresowych i kontrolnych oraz innych badań zleconych przez lekarza. Badania u lekarza medycyny pracy wykonuje się najczęściej w czterech głównych przypadkach:

• Rozpoczęcie pracy w nowym miejscu,
• Zmiana stanowiska u tego samego pracodawcy, wiążąca się ze znaczną zmianą obowiązków,
• Utrata ważności poprzedniego zaświadczenia lekarskiego,
• Powrót do pracy ze zwolnienia lekarskiego, które trwało dłużej niż 30 dni.

Badania wstępne musi wykonać każdy pracownik, zanim rozpocznie zatrudnienie. Natomiast badania okresowe są obowiązkowe, a ich regularność zależy od stanowiska, środowiska pracy i istniejących czynników ryzyka. Terminy badań są określane przez lekarza medycyny pracy i wpisywane do zaświadczenia wydawanego podczas badań wstępnych oraz kolejnych badań okresowych. Zazwyczaj badania okresowe wykonuje się co kilka lat, jednak w niektórych przypadkach lekarz może zalecić krótszy termin, np. gdy istnieje ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia pracownika lub gdy warunki pracy są szczególnie wymagające. Główne czynniki, które mają wpływ na częstotliwość badań to: 

• Czynniki fizyczne:
  • Hałas, ultradźwięki,
  • Wibracje,
  • Promieniowanie,
  • Mikroklimat (zarówno gorący, jak i zimny),
  • Zmienne warunki atmosferyczne,
  • Zwiększone lub obniżone ciśnienie atmosferyczne,

• Czynniki chemiczne i biologiczne:
  • Pył przemysłowy, substancje toksyczne,
  • Patogeny i wirusy,
• Czynniki ergonomiczne i psychospołeczne:
  • Stres, obsługa niebezpiecznych maszyn, praca przy monitorach ekranowych,
  • Wymagania psychiczne, praca zmianowa,
  • Praca fizyczna wymagająca dużego wysiłku,
  • Ruchy monotypowe kończyn, nadmierny wysiłek głosowy,

• Czynniki związane z transportem i obsługą pojazdów:
  • Kierowanie pojazdami do i powyżej 3,5 tony,
  • Obsługa wózków widłowych,
• Inne czynniki specyficzne dla danego zawodu

Badania kontrolne należy wykonać, jeśli pracownik był na zwolnieniu dłużej niż 30 dni. Ma to na celu ocenę, czy pracownik jest w pełni zdolny do powrotu na swoje stanowisko.

Gdzie wykonać badania medycyny pracy?

Badania medycyny pracy są obowiązkowe dla pracowników różnych branż i można je wykonać w wielu placówkach na terenie Polski. Najczęściej odbywają się one w prywatnych przychodniach, placówkach współpracujących z pracodawcami oraz w wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy:

• Medycyna pracy Warszawa – liczne placówki publiczne i prywatne oferują kompleksowe badania medycyny pracy, w tym diagnostykę specjalistyczną.
• Medycyna pracy Kraków – Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Krakowie oraz prywatne przychodnie realizują badania dla osób pracujących w różnych warunkach.
• Medycyna pracy Poznań – dostępne są prywatne centra medyczne oraz Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Poznaniu, gdzie wykonuje się badania wstępne, okresowe i kontrolne.
• Lekarz medycyny pracy Gdańsk – badania można wykonać w wojewódzkim ośrodku lub w prywatnych gabinetach.

Wojewódzki ośrodek medycyny pracy

Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy, czyli WOMP to instytucja publiczna, której zadaniem jest ochrona zdrowia pracowników poprzez przeprowadzanie badań profilaktycznych, diagnostykę chorób zawodowych oraz kontrolę warunków pracy. Placówki działają w każdym województwie i mają swoje oddziały w dużych miastach.