Otyłość to jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych XXI wieku, który dotyka miliony ludzi na całym świecie. Stanowi nie tylko kwestię estetyczną, ale przede wszystkim poważne zagrożenie dla zdrowia. Jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, a także problemów z kręgosłupem i stawami i ma również negatywny wpływ na zdrowie psychiczne. Przyczyn otyłości jest wiele – od nieprawidłowej diety i braku aktywności fizycznej po uwarunkowania genetyczne i zaburzenia hormonalne. Warto jednak pamiętać, że choć walka z otyłością bywa trudna, to wielu osobom udaje się skutecznie zredukować masę ciała i poprawić stan zdrowia. Kluczowe jest kompleksowe podejście i szybka reakcja. Im wcześniej zostaną podjęte działania, tym większa szansa na odzyskanie zdrowia i poprawę jakości życia.

1. Czym jest otyłość?
2. Otyłość a nadwaga
3. Rodzaje otyłości
4. Przyczyny otyłości
5. Skutki otyłości
6. Otyłość u dzieci
7. Lek na otyłość

Czym jest otyłość?

Otyłość to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie, które negatywnie wpływa na zdrowie. Światowa Organizacja Zdrowia klasyfikuje otyłość jako jedno z największych wyzwań zdrowotnych XXI wieku, ze względu na jej związek z licznymi chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca typu 2, czy choroby sercowo-naczyniowe.

Stopnie otyłości

Aby rozpoznać otyłość najczęściej stosuje się wskaźnik BMI, zwany także wskaźnikiem masy ciała. Na jego podstawie wyróżnia się trzy stopnie otyłości:

• Otyłość I stopnia (BMI 30,0 – 34,9) – Jest to pierwsze i najmniejsza forma otyłości, która już może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem występowania wielu chorób. Osoby w tym stopniu otyłości mogą borykać się z podwyższonym cholesterolem, nadciśnieniem, czy z insulinoopornością.
• Otyłość II stopnia (BMI 35,0 – 39,9) – Przy kolejnym stopniu otyłości jeszcze bardziej wzrasta ryzyko cukrzycy typu 2., chorób sercowo-naczyniowych, problemów hormonalnych i zwyrodnień stawów. Leczenie otyłości wymaga często nie tylko zmiany stylu życia, ale również wsparcia specjalistów, takich jak dietetycy, endokrynolodzy czy psycholodzy.
• Otyłość III stopnia (BMI ≥ 40,0) – Jest to tzw. otyłość olbrzymia i stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Otyłość olbrzymia naraża na niewydolność serca, zaburzenia oddechowe, nowotwory związane z otyłością oraz problemy psychiczne. W wielu przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne, a nawet interwencje chirurgiczne, takie jak operacje bariatryczne.

Aby poznać swoje BMI warto skorzystać z kalkulatora BMI.

Otyłość a nadwaga

Nadwaga i otyłość to dwa różne stany nadmiernej masy ciała, które różnią się stopniem nagromadzenia tkanki tłuszczowej oraz wpływem na zdrowie Określana jako stan przejściowy, nadwaga może, ale nie musi prowadzić do otyłości, natomiast otyłość jest już uznawana za chorobę przewlekłą wymagającą leczenia.

Nadwaga BMI określana jest na podstawie wskaźnika masy ciała, który pozwala ocenić, czy dana osoba znajduje się w przedziale wagi prawidłowej, czy już w stanie zwiększonego ryzyka zdrowotnego. Im wyższy wskaźnik nadwaga BMI, tym większe prawdopodobieństwo, że nieleczona nadmierna masa ciała przejdzie w otyłość, wymagającą kompleksowej interwencji medycznej.

Nadwaga nie zawsze oznacza poważne zagrożenie zdrowotne, ale jest sygnałem ostrzegawczym. Osoby z nadwagą są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2, nadciśnienia oraz chorób serca, które mogą prowadzić do poważnych powikłań. Dodatkowo, nadprogramowe kilogramy stanowią ogromne obciążenie dla stawów, przyspieszając ich zużycie i zwiększając ryzyko bolesnych zwyrodnień. Im dłużej organizm zmaga się z nadwagą, tym większe prawdopodobieństwo problemów zdrowotnych w przyszłości.

Kiedy nadwaga staje się otyłością?

Granica między nadwagą a otyłością jest płynna, a jej przekroczenie następuje stopniowo, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, takie jak zmiana nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej. Brak kontroli nad masą ciała może prowadzić do dalszego przyrostu kilogramów, a w konsekwencji – do otyłości, której stopień koreluje z ryzykiem poważnych schorzeń, w tym chorób sercowo-naczyniowych, zaburzeń metabolicznych oraz nowotworów.

Rodzaje otyłości

Wyróżnia się kilka głównych rodzajów otyłości, a ich rozpoznanie ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia. Podstawowym rozróżnieniem jest podział zgodny z rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej w organizmie. Wyróżnia się dwa główne typy otyłości: otyłość androidalną (brzuszną), określaną jako „jabłko”, oraz otyłość gynoidalną (udowo-pośladkową), zwaną „gruszką”. Każdy z tych typów niesie ze sobą inne ryzyko zdrowotne i wymaga odmiennego podejścia w profilaktyce i leczeniu.

Typ otyłości androidalnej, zwanej także otyłością brzuszną charakteryzuje się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha, klatki piersiowej i górnej części ciała. Jest częściej spotykany u mężczyzn i może prowadzić do takich chorób jak insulinooporność, cukrzyca typu 2., choroby układu sercowo-naczyniowego, stłuszczenia wątroby oraz zaburzeń metabolicznych. 

Drugi typ otyłości, czyli otyłość gynoidalna skupia tkankę tłuszczową w dolnych partiach ciała, a dokładniej na biodrach, udach i pośladkach. Jest ona typowa dla kobiet, zwłaszcza w okresie rozrodczym. Chociaż ten rodzaj otyłości nie jest tak groźny dla układu sercowo-naczyniowego jak otyłość brzuszna, może prowadzić do innych problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia krążenia żylnego i problemy z układem kostno-stawowym. Warto także dodać, że tłuszcz gynoidalny jest bardziej oporny na spalanie, dlatego osoby z tym rodzajem otyłości mają zazwyczaj większe trudności z redukcją masy ciała.

Otyłość hormonalna

Otyłość hormonalna wynika z zaburzeń endokrynologicznych, które zakłócają metabolizm i procesy regulacji masy ciała. W przypadku podejrzenia otyłości hormonalnej konieczna jest konsultacja z endokrynologiem, który przeprowadzi odpowiednie badania i zaleci leczenie. Często konieczne jest wdrożenie terapii farmakologicznej, np. leków regulujących poziom hormonów.

Otyłość olbrzymia – zagrożenie dla życia

Otyłość olbrzymia, czyli otyłość III stopnia to najbardziej zaawansowana forma choroby. Jest to stan bezpośrednio zagrażający zdrowiu i życiu, ponieważ prowadzi do wielu poważnych schorzeń. Leczenie otyłości olbrzymiej wymaga kompleksowego podejścia, często łączącego dietę, aktywność fizyczną, farmakoterapię oraz chirurgiczne leczenie otyłości, np. operację bariatryczną (zmniejszenie żołądka).

Przyczyny otyłości

Otyłość to choroba przewlekła i choć często wynika z nieprawidłowej diety i braku aktywności fizycznej, zazwyczaj wiąże się z bardziej złożonymi przyczynami. Wpływ na rozwój otyłości mają więc także czynniki genetyczne, hormonalne, psychologiczne, jak i środowiskowe. Wśród głównych przyczyn otyłości wyróżnia się:

• Nadmiar kalorii – Dostarczanie swojemu organizmowi posiłków o większej kaloryczności, niż jest on w stanie spalić, powoduje przyrost masy ciała. Dodatkowo spożywanie wysoko przetworzonych produktów bogatych w cukry proste i tłuszcze trans prowadzi do odkładania się tkanki tłuszczowej. 
• Brak aktywności fizycznej – Brak sportu lub jakiejkolwiek aktywności powoduje spowolnienie organizmu, co sprzyja przybieraniu na wadze.
• Czynniki genetyczne – Geny mogą wpływać na skłonność do gromadzenia tkanki tłuszczowej, tempo metabolizmu oraz odczuwanie głodu i sytości.
• Zaburzenia hormonalne – Niektóre choroby endokrynologiczne mogą przyczyniać się do nadmiernego przyrostu masy ciała. Do najczęstszych należą: niedoczynność tarczycy, Hashimoto, Zespół Cushinga oraz PCOS. W przypadku podejrzenia zaburzeń hormonalnych konieczna jest diagnostyka i odpowiednie leczenie pod okiem specjalisty.
• Stres – Czynniki psychologiczne, a także stres i zaburzenia emocjonalne mogą prowadzić do problemów z utrzymaniem prawidłowej wagi. U pacjentów często obserwuje się objadanie się, które ma poprawić nastrój, jednak niezdrowe przekąski prowadzą do wystąpienia otyłości brzusznej i zaburzeń odżywiania.
• Tryb życia – Powszechny obecnie, siedzący tryb życia nastawiony na pracę, wysokoprzetworzone przekąski i brak czasu na gotowanie i aktywność fizyczną powodują, że coraz więcej osób ma problem z nadwagą i otyłością. Ponadto, niewystarczająca ilość snu może zaburzać gospodarkę hormonalną, zwiększając apetyt na niezdrowe jedzenie.
• Leki – Niektóre leki stosowane w leczeniu chorób przewlekłych mogą powodować wzrost masy ciała.

Skutki otyłości

Otyłość jest ogromnym problemem dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Jest to choroba przewlekła, a jej skutki są bardzo poważne. Nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko wielu groźnych schorzeń, skraca długość życia i obniża jego jakość. Skutki otyłości można podzielić na zdrowotne, psychologiczne i społeczne.

Najwięcej osób skupia się na zdrowotnych skutkach otyłości. Otyłość wpływa przede wszystkim zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, miażdżyca, udar mózgu, zawał serca. Otyłość, która charakteryzuje się nadmiarem tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha, sprzyja odkładaniu się złego cholesterolu w naczyniach krwionośnych, co prowadzi do ich zwężenia i zwiększa ryzyko groźnych powikłań. Inną chorobą, z którą zmaga się duża liczba osób otyłych jest cukrzyca typu 2. Problemem jest także insulinooporność, czyli obniżona wrażliwość komórek na insulinę, prowadzi do zaburzeń metabolizmu glukozy i wzrostu poziomu cukru we krwi.

Co więcej, nadmierna masa ciała obciąża stawy i prowadzi do takich chorób jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, ból pleców i kolan, a także może zwiększać ryzyko wystąpienia urazów i kontuzji. Warto także wiedzieć, że niektóre badania wykazują, że otyłość zwiększa ryzyko wielu nowotworów, a także może powodować zaburzenia hormonalne, szczególnie u kobiet. Dodatkowo, nadmierna  ilość tkanki tłuszczowej może powodować bezdech senny, czyli chwilowe zatrzymanie oddechu podczas snu, co prowadzi do przewlekłego zmęczenia, problemów z koncentracją i zwiększa ryzyko chorób serca.

Psychologiczne i społeczne skutki otyłości

Otyłość negatywnie wpływa na samopoczucie psychiczne i często może prowadzić do obniżenia samooceny, depresji, zaburzeń lękowych, a nawet izolacji społecznej. Poza tym, zdarza się, że osoby z otyłością doświadczają stygmatyzacji i dyskryminacji. Prowadzi to do kolejnych nieprzyjemnych skutków, tym razem o podłożu społecznym i ekonomicznym. Niekiedy otyłość może prowadzić do trudności w znalezieniu pracy. Takie okoliczności źle wpływają na sytuację ekonomiczną, a koszty leczenia otyłości są jeszcze większym obciążeniem finansowym.

Otyłość u dzieci

Otyłość u dzieci, a także nadwaga u dzieci stają się coraz większym problemem zdrowotnym na całym świecie. Nadmierna masa ciała u najmłodszych wpływa na ich rozwój, zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Co gorsza, zwiększa ryzyko poważnych chorób w dorosłym życiu. 

Jakie są przyczyny otyłości dziecięcej i jak skutecznie jej zapobiegać? Otyłość u dzieci jest często wynikiem połączenia wielu czynników, takich jak: nieprawidłowa dieta, brak aktywności fizycznej, czy stres. Co ciekawe, na dzieci również od najmłodszych lat mogą wpływać czynniki genetyczne, umożliwiające szybkie pozbycie się zbędnych kilogramów.

Nadwaga u dziecka

Rodzice powinni zwrócić uwagę nie tylko na otyłość, ale także na nadwagę u dzieci. Aby sprawdzić, w jakiej kategorii klasyfikuje się dziecko, korzysta się z siatki centylowej. Pomaga ona określić, czy masa ciała jest prawidłowa w stosunku do wieku i wzrostu. Nadwaga u dziecka występuje, gdy wskaźnik mieści się między 85. a 95. centylem, natomiast otyłość, jeśli przekracza 95. centyl.

Aby zwalczyć otyłość i nadwagę u dziecka najważniejsza jest szybka reakcja i konsultacja lekarska. Pediatra będzie wiedział, jakie kroki wprowadzić, aby pomóc dziecku w powrocie do zdrowej wagi. Podstawą jest zmiana stylu życia, która opiera się na stopniowo implementowanych nawykach. Należy ograniczyć cukier, fast foody i żywność przetworzoną w diecie dziecka. Posiłki powinny być mniejsze ale regularne i zbilansowane, z dużą ilością warzyw, białka, błonnika i produktów pełnoziarnistych. Dobrym pomysłem jest stosowanie takiej diety przez wszystkich domowników. Dzięki temu dziecko nie będzie czuło się odizolowane, ale wspierane przez całą rodzinę. Bardzo korzystne będzie także codzienne uprawianie sportów. Najlepiej wybrać takie, które sprawiają dziecku przyjemność, np. piłka nożna, basen, taniec, czy sportowe zajęcia grupowe. Dodatkowym krokiem jest zdobycie wsparcia specjalistów. Część rodziców może nie wiedzieć, jak nawigować zmiany dotyczące diety. Nie ma nic w tym złego. W takich przypadkach można sięgnąć porady dietetyka i specjalistów ds. zdrowego odżywiania.

Lek na otyłość

Czy istnieje lek na otyłość? To pytanie zadaje sobie wiele osób, ponieważ otyłość to poważny problem zdrowotny, który wymaga leczenia. Pacjenci często bezskutecznie próbują schudnąć poprzez dietę i dużą aktywność fizyczną, jednak nie widzą efektów. W wielu przypadkach otyłość wynika ze współistniejących chorób i aby ją zwalczyć, należy na początku wyleczyć tę chorobę. W innych przypadkach warto skorzystać z poradni leczenia otyłości NFZ, gdzie można uzyskać pomoc bezpłatnie.

Wiele osób szuka złotego środka na odchudzanie, ale problem wymaga kompleksowego leczenia. Niekiedy rozwiązaniem może być lek na otyłość, np. Ozempic. Chociaż jest to bardzo kontrowersyjne rozwiązanie, lek zyskał na popularności dzięki swoim efektom. Mimo to, większość lekarzy zaleca, aby odchudzanie przeprowadzać stopniowo, np. korzystając z poradni leczenia otyłości. Są to placówki, które zajmują się diagnozą i terapią otyłości w sposób bardziej złożony. Oferują one opiekę lekarza ogólnego, dietetyka, endokrynologa, a czasami także psychologa. Niektóre poradnie oferują także farmakologiczne leczenie otyłości, które może obejmować refundowane leki.