Punkcja jest rodzajem zabiegu, podczas którego wykonuje się nakłucie pacjenta igłą. Ta procedura ma na celu pobranie fragmentu tkanki lub nagromadzonego płynu, czy podanie leków. Z tego powodu badanie to ma najczęściej dwie funkcje: diagnostyczną i terapeutyczną. Punkcję wykonuje się na wielu obszarach ciała człowieka, do najpowszechniejszych należą zatoki, stawy kolanowe, kręgosłup, nerki i jajniki. Dowiedz się więcej o tych rodzajach punkcji, kiedy należy je wykonać i jak wygląda przebieg badania.

1. Punkcja zatok – wskazania i przebieg badania
2. Punkcja lędźwiowa – kiedy należy wykonać, jakie są przeciwwskazania do badania?
3. Punkcja nerek – przebieg zabiegu
4. Punkcja kolana – wskazania do wykonania badania
5. Punkcja jajników – jak wygląda?

Punkcja zatok – wskazania i przebieg badania

Punkcja zatok ma dwie funkcje. Jest to metoda diagnostyczna, która pozwoli na ocenę stanu i drożności zatok oraz umożliwi pobranie płynu, który będzie później przebadany. Druga rola punkcji – lecznicza, to usunięcie powstałej wydzieliny, przeczyszczenie zatok i podanie stosownych leków.  

Najczęstszym wskazaniem do wykonania punkcji zatok jest uporczywe zapalenie zatok, którego nie da się wyleczyć środkami farmakologicznymi. 

Zabieg ten wykonuje się zazwyczaj w gabinecie laryngologicznym, a pacjentowi podaje się miejscowe znieczulenie, aby badanie było bardziej komfortowe. W przypadku punkcji zatok wyróżnia się trzy rodzaje zabiegu, zależne od miejsca. Laryngolog wykonuje:

• Punkcję zatoki szczękowej, podczas której specjalista wprowadza igłę punkcyjną do przewodu nosowego, przebija nią ściankę zatoki szczękowej i wprowadza sól fizjologiczną, w celu przepłukania zatok. 

• Punkcję zatoki klinowej, która jest wykonywana przy użyciu kaniuli, czyli pustej w środku rurki zakończonej tępym brzegiem. 

• Punkcję zatoki czołowej, czyli punkcję Becka – po podaniu znieczulenia, lekarz wykonuje nacięcie nad przyśrodkowym brzegiem łuku brwiowego i nawierca otwór w ścianie zatoki, aby wydobyć z niej wydzielinę. W celach farmakologicznych przepłukuje się zatoki przy użyciu drenu. Gdy cała operacja jest zakończona, powstała rana zostaje zaszyta. 

Obecnie punkcja nie jest wykonywana tak często. Istnieją bowiem preparaty, które po wprowadzeniu do zatok, samoistnie pozbywają się wydzieliny. Jest to jednak dobre badanie diagnostyczne i metoda leczenia w szczególnych przypadkach. 

Punkcja lędźwiowa – kiedy należy wykonać, jakie są przeciwwskazania do badania?

Punkcję lędźwiową wykonuje się, aby zdiagnozować lub wykluczyć: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie mózgu. Płyn mózgowo-rdzeniowy pobiera się także, aby zbadać go pod kątem chorób autoimmunologicznych i metabolicznych. Wykonanie punkcji może mieć również funkcję terapeutyczną. Zabieg ten wykonuje się, aby podać leki lub znieczulenie. 

Punkcja lędźwiowa, inaczej punkcja kręgosłupa nie może być wykonywana u wszystkich pacjentów.

Przeciwwskazaniem do przeprowadzenia tego zabiegu jest: 

• wysokie ryzyko wgłobienia/wklinowania mózgu, czyli sytuacji przemieszczenia się jakiejś tkanki w nieodpowiednie miejsce;
• zakażenie tkanek o okolicach możliwego ukłucia;
• zaburzenie krzepnięcia krwi;
• bardzo zły stan zdrowia pacjenta.

Przed przeprowadzeniem punkcji, należy zasięgnąć opinii lekarza i wykonać odpowiednie badania. Przede wszystkim, należy przeanalizować układ krzepnięcia krwi, wykluczyć guza i obrzęki mózgu oraz obecność możliwych zmian lub zakażeń w okolicy ukłucia.

Jak przebiega punkcja lędźwiowa?

Na początku, pacjent powinien położyć się na boku, tyłem do lekarza i przyciągnąć kolana oraz głowę do brzucha. Punkcję dokonuje się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Lekarz wbija igłę w przestrzeń międzykręgową i pobiera materiał do badania. Po zakończeniu zabiegu pacjentowi w miejsce wkłucia przykłada się opatrunek, a badany powinien leżeć na wznak przez przynajmniej 12 godzin po badaniu. 

Tak jak w przypadku innych zabiegów, po punkcji lędźwiowej może dojść do powikłań. Najpowszechniejszym jest tzw. zespół popunkcyjny, czyli tępy ból głowy, zawroty głowy, nudności i wymioty i promieniujące bóle w miejscu wkłucia. W miejscu wkłucia może również wystąpić obrzęk i krwawienie. 

Punkcja nerek – przebieg zabiegu

Wskazaniem do wykonania punkcji nerki są wykryte wcześniej torbiele. Torbiele to pęcherzyki wypełnione płynem znajdującym się w miąższu nerki. Torbiele występują u 30% osób dorosłych, a prawdopodobieństwo ich powstania wzrasta z wiekiem. 

Lekarz wykonuje punkcję diagnostyczna nerki, aby stwierdzić, czy torbiel/cysta jest wynikiem poważnej choroby nerek. Zabieg wykonuje się pod znieczuleniem pacjenta. Lekarz po wykonaniu nacięcia wprowadza do ciała pacjenta igłę, za pomocą której pobiera płyn z wnętrza torbieli. Później tę ciecz poddaje się analizie cytologicznej, aby wykryć ewentualne nieprawidłowości. 

Punkcje torbieli prostych są wykonywane w celach terapeutycznych. Nakłuwa się je i opróżnia z płynów, gdy są zbyt duże i powodują częste, uporczywe bóle.

Po zabiegu pacjent powinien zostać pod obserwacją na dobę. Punkcja jest zabiegiem inwazyjnym, dlatego może dojść do powikłań, takich jak: 

• krwawienie z nerki;
• uszkodzenie jelita;
• uszkodzenie szypuły nerkowej.

Te komplikacje są jednak rzadkością, a zabieg najczęściej przebiega bezproblemowo. 

Punkcja kolana – wskazania do wykonania badania

Punkcja stawu kolanowego jest najczęściej wykonywanym rodzajem tego badania. Jest przeprowadzana zarówno w celu diagnostyki, jak i terapii farmakologicznej. 

Jakie są wskazania do wykonania punkcji stawu kolanowego? Pacjentom skarżącym się na bóle w okolicy stawu kolanowego, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, zaleca się przeprowadzenie tego zabiegu. Lekarz zaleci je również, chcąc zdiagnozować lub wykluczyć takie choroby jak: 

• dna moczanowa
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego;
• inne typy zapalenia stawu kolanowego. 

Przeciwwskazaniami do wykonania tego zabiegu są m.in. zmiany skórne w okolicy wkłucia, zaburzenia krzepnięcia krwi, skazy krwotoczne. 

Zabieg nakłucia jamy stawu kolanowego nie wymaga hospitalizacji i wykonywany jest w gabinecie ortopedycznym. Pacjent kładzie się na plecach, a specjalista znieczula miejscowo okolicę nakłucia. Po znalezieniu miejsca wkłucia i zdezynfekowaniu go lekarz wbija igłę punkcyjną i przy pomocy strzykawki pobiera płyn stawowy. W tym miejscu może również podać pacjentowi stosowne leki, najczęściej przeciwbólowe, lub usunąć igłę i zakończyć zabieg poprzez zabezpieczenie rany opatrunkiem. Płyn stawowy poddaje się analizie, w celu znalezienia przyczyny jego nadmiernej produkcji. 

Po zakończeniu punkcji nie należy przeciążać kończyn przez kilka dni, a w razie wystąpienia powikłań – skonsultować się z lekarzem. 

Punkcja jajników – jak wygląda?

Podobnie jak w przypadku nerek, punkcję jajników wykonuje się, gdy na jajniku pojawi się torbiel, niereagująca na leczenie farmakologiczne. Po podaniu znieczulenia ogólnego jajnik nakłuwa się od strony pochwy i z torbieli pobrany zostaje płyn, który można później przebadać. 

Punkcję jajników przeprowadza się również przy procedurze in vitro. Do zabiegu wykorzystuje się głowicę USG wyposażoną w igłę punkcyjną, a pacjentka zostaje znieczulona. Lekarz pobiera płyn pęcherzykowy wraz z komórkami jajowymi, które są odpowiednio zabezpieczone i przeniesione do laboratorium. Po obudzeniu się pacjentki następuje wizyta lekarza, który informuje ją o przebiegu badania i liczbie pobranych oocytów. 

Po przeprowadzeniu punkcji jajników mogą wystąpić takie dolegliwości jak:

• bóle podbrzusza;
• bóle głowy;
• krwawienie lub lekkie plamienie;
• nudności.

Jeśli bóle lub krwawienie narasta, należy skonsultować się ze specjalistą.