Zakrzepica jest chorobą związaną z układem krwionośnym. Pojawiające się przy tych schorzeniu zakrzepy prowadzą do poważnych komplikacji zdrowotnych, takich jak zatorowość płucna, udar mózgu czy zawał serca. Chociaż przyczyn zakrzepicy może być wiele, to objawy wiążą się głównie z obrzękiem i bólem kończyn, zaczerwienieniem, uczuciem ciepła, a nawet gorączką. Przy zakrzepicy należy zwrócić uwagę właśnie na objawy, ponieważ wczesne rozpoznanie i leczenie jest kluczowe dla zapobiegania poważnym konsekwencjom.

1. Zakrzepica – co to
2. Rodzaje zakrzepicy
3. Przyczyny zakrzepicy
4. Zakrzepica objawy
5. Zakrzepica diagnostyka
6. Zakrzepica leczenie
7. Profilaktyka zakrzepicy

Zakrzepica – co to

Zakrzepica to choroba, która charakteryzuje się tworzeniem zakrzepów krwi, czyli skrzeplin w naczyniach krwionośnych, które blokują przepływ krwi. Gdy organizm funkcjonuje prawidłowo, krew może przepływać swobodnie, jednak każde, nawet najmniejsze zaburzenie może prowadzić do rozwoju stanu zapalnego. Wtedy nasz organizm chce się bronić przed utratą krwi i pobudza płytki krwi, które tworzą zakrzep mający utrudnić przepływ krwi. W efekcie dochodzi do choroby zakrzepowo-zatorowej. Schorzenie to dotyczy w szczególności kończyn dolnych, ale może rozwinąć się także w innych miejscach.

Zakrzepica, zwana także zapaleniem żył lub trombozą to poważna choroba, która w Polsce dotyka ponad 60 tysięcy osób. Najbardziej narażeni są seniorzy, ale zakrzepica może pojawić się niezależnie od wieku. Warto dodać, że powstawaniu skrzeplin sprzyjają różne zaburzenia przepływu krwi, dlatego należy uważać na takie zaburzenia i regularnie wykonywać badania profilaktyczne.

Jak dochodzi do zakrzepicy?

Proces powstania zakrzepicy może być naturalnym mechanizmem naprawczym oraz niebezpiecznym zjawiskiem, które ma poważne konsekwencje zdrowotne. Gdy dochodzi do uszkodzenia naczynia krwionośnego, nasz organizm reaguje i w miejscu uszkodzenia gromadzą się trombocyty, czyli płytki krwi. Tworzą one swego rodzaju czop, który blokuje wypływ krwi i uniemożliwia utratę krwi z organizmu. Aby jednak powstał czop, potrzebne są również białka, które powodują krzepnięcie. W ten sposób krwawienie zostaje zatrzymane, a z czasem czop jest rozpuszczany i praca całego organizmu wraca do normy. Problem pojawia się jednak, gdy proces ten jest zbyt często aktywowany. Wtedy tworzą się nieregularne struktury, które nie chcą się rozpuszczać, a nawet odczepiają się od ściany naczynia i mogą przemieszczać się wraz z krwią do innych części ciała i prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych.

Rodzaje zakrzepicy

Zakrzepica to poważne schorzenie, które można podzielić na kilka rodzajów. Ze względu na obraz kliniczny wyróżnia się zakrzepicę:

• żył powierzchniowych – często towarzyszy ona żylakom i dotyczy głównie żył znajdujących się tuż pod powięzią. Jest to mniej niebezpieczna forma zakrzepicy, jednak nadal może powodować znaczny dyskomfort i komplikacje.
• żył głębokich – dotyczy ona głównie układu żylnego kończyn dolnych. Jest to poważne schorzenie, które może prowadzić do powstawania zakrzepów, które mogą się oderwać i przemieszczać się do płuc, powodując zatorowość płucną.

Wyróżnia się również zakrzepicę ciążową. Pojawia się ona zazwyczaj w drugim trymestrze, często w odcinku biodrowo-udowym. Zakrzepica w ciąży powstaje w wyniku nacisku, jaki powiększającą się macica wywiera na naczyniach krwionośnych. Zakrzepica ciążowa stanowi poważne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dziecka, dlatego wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Oprócz tego zakrzepicę można również podzielić ze względu na miejsce występowania:

• Zakrzepica dystalna – Dotyczy głównie żył łydki. Jest to najczęściej występująca forma zakrzepicy żylnej, która zazwyczaj nie prowadzi do zatorowości płucnej.
• Zakrzepica proksymalna – Występuje w żyle podkolanowej, żyle głównej dolnej, a także w żyłach biodrowych i udowych. Może prowadzić do zatorowości płucnej, co wymaga szybkiej diagnostyki i leczenia.
• Zakrzepica wątrobowa – Zakrzepica żył wątrobowych, znana również jako zespół Budd-Chiariego, może powodować poważne uszkodzenia wątroby.
• Zator płucny – Jest to konsekwencja zakrzepicy żylnej, w której tętnica płucna lub jej rozgałęzienia są częściowo bądź całkowicie zablokowane przez zakrzepy.

Przyczyny zakrzepicy

Zakrzepica jest stanem medycznym, w którym w naczyniach krwionośnych tworzą się zakrzepy krwi, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju zakrzepicy. Zakrzepica może być powiązana z różnymi schorzeniami, np. nowotworami, chorobami wrodzonymi i chorobami charakteryzującymi się nadmierną krzepliwością krwi. Co ciekawe, także niektóre leki mogą zwiększać ryzyko zakrzepicy, dlatego farmakoterapię należy zawsze konsultować z lekarzem.

Przyczyny zakrzepicy żylnej można podzielić na trzy główne grupy: zaburzenia przepływu krwi, zaburzenia krzepnięcia krwi oraz uszkodzenia ściany naczynia. Utrudniony przepływ krwi może wystąpić u osób w podeszłym wieku, unieruchomionych, po zabiegach operacyjnych, urazach, złamaniach, z niewydolnością serca, ciężarnych, otyłych oraz cierpiących na żylaki kończyn dolnych. Jeśli zakrzepica występuje z powodu zaburzeń krzepnięcia krwi, może mieć to związek z chorobami wrodzonymi i nabytymi, np. wieloma chorobami autoimmunologicznymi. Warto także dodać, że hormonalne zmiany zachodzące w ciąży, połogu czy pod wpływem stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych również wpływają na krzepnięcie krwi. Gdy doszło do uszkodzenia ściany naczynia, płytki krwi częściej przylegają do ścian żył i powodują tworzenie się zakrzepów. Takie uszkodzenia mogą wystąpić w wyniku obecności cewnika w żyle obwodowej, przebytego epizodu zakrzepicy żylnej, urazu mechanicznego, operacji chirurgicznej, czy przewlekłych stanów zapalnych. 

Istnieją również czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy:

• Wiek – osoby powyżej 40., a szczególnie 60. roku życia są bardziej narażone na wystąpienie zakrzepicy,
• Historia chorób zakrzepowo-zatorowych,
• Choroby autoimmunologiczne,
• Niewydolność serca,
• Predyspozycje genetyczne,
• Otyłość,
• Stosowanie terapii hormonalnej i antykoncepcji hormonalnej,
• Zabiegi operacyjne, np. ortopedyczne,
• Długotrwałe unieruchomienie, np. podczas pobytów w szpitalu,
• Siedzący tryb życia,
• Nałogowe palenie papierosów,
• Odwodnienie.

Zakrzepica objawy

Objawy zakrzepicy mogą być różnorodne i zależą od miejsca, w którym zakrzep się tworzy i od ich rodzaju. Zakrzepica żył powierzchownych najczęściej dotyczy zapalenia żylaków kończyn dolnych. W przypadku zakrzepicy żył powierzchownych rozwija się lokalnie bolesny obrzęk, a skóra w danym miejscu jest zaczerwieniona. Dodatkowo bardzo często żyły sprawiają wrażenie grubszych i twardszych. Ponadto mogą pojawić się takie objawy jak ból nóg, który nasila się podczas chodzenia, obrzęk nóg i ocieplenie kończyn. Gdy u pacjenta zdiagnozuje się zakrzepicę żył głębokich, cierpi on na takie objawy jak bóle kończyn, brak wyczuwalnego tętna w miejscu zakrzepu i stan podgorączkowy.

Wśród ogólnych objawów zakrzepicy wymienia się: 

• ból kończyn, nasilający się podczas poruszania,
• obrzęk kończyn,
• ocieplenie kończyn,
• bolesne stwardnienie na żyle w miejscu zakrzepu,
• poszerzenie żył,
• gorączka,
• pogorszone samopoczucie,
• Szybsze męczenie się i trudności ze złapaniem oddechu.

Warto dodać, że jeżeli zakrzepica występuje bezobjawowo, stanowi to znacznie poważniejsze ryzyko. Pacjent, który nie jest świadomy swojego stanu, może doświadczyć oderwania zakrzepu i jego uwalniania do krwiobiegu, co zwiększa ryzyko powstania zatoru, stanowiącego bezpośrednie zagrożenie dla życia. Z tego powodu należy wykonywać badania profilaktyczne, a jeżeli odczuwamy niepokojące dolegliwości, rozwiązaniem jest konsultacja lekarska.

Zakrzepica diagnostyka

Proces diagnostyczny zakrzepicy obejmuje szereg kroków, które pomagają lekarzom zidentyfikować obecność zakrzepu, jego lokalizację oraz ocenić ryzyko wystąpienia powikłań. Pierwszym krokiem jest konsultacja lekarska. Podczas wywiadu lekarz zada pytania dotyczące objawów, takich jak ból, obrzęk, zaczerwienienie czy duszność. Zapyta również o czynniki ryzyka, m.in. historię zakrzepicy w rodzinie, przebyte przez pacjenta choroby, niedawne operacje, długotrwałe unieruchomienie pacjenta, czy stosowanie leków. Dodatkowo podczas badania fizykalnego lekarz oceni obszary ciała pod kątem obrzęku, zaczerwienienia, bolesności oraz twardości skóry i żył.

Lekarz pierwszego kontaktu może zalecić wizytę u flebologa, który zajmuje się chorobami układu żylnego. Najczęściej także pacjent kierowany jest na badania diagnostyczne. Bardzo często wykonuje się skalę Wellsa. Uwzględnia ona różne czynniki ryzyka i objawy kliniczne, które pomagają lekarzom w szybszym i bardziej precyzyjnym postawieniu diagnozy związanej z zakrzepicą. Oprócz tego wykonuje się badanie stężenia D-dimerów w osoczu lub krwi, które są testem przesiewowym w diagnostyce zakrzepicy, pełną morfologię krwi, która dostarcza informacji o potencjalnych przyczynach zaburzeń krzepnięcia i ogólnym stanie układu krwionośnego, testy PT (INR), APTT oceniające czas krzepnięcia krwi i test, który mierzy poziom białka będącego składnikiem skrzepów, czyli test fibrynogenu. Oprócz tego czasami wykonuje się także testy obrazowe, ponieważ pozwalają one na bezpośrednią wizualizację zakrzepu.

Diagnostyka zakrzepicy jest procesem wieloetapowym, który wymaga dokładnego wywiadu, badania fizykalnego oraz szeregu badań laboratoryjnych i obrazowych. Wczesne rozpoznanie zakrzepicy jest kluczowe, aby wdrożyć odpowiednie leczenie i zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak zatorowość płucna, udar czy zawał serca. Regularne monitorowanie stanu zdrowia i unikanie czynników ryzyka może również pomóc w zapobieganiu zakrzepicy.

Zakrzepica leczenie

Leczenie zakrzepicy jest kluczowe dla zapobiegania poważnym powikłaniom zdrowotnym, takim jak zatorowość płucna, udar mózgu czy zawał serca. Po rozpoznaniu zakrzepicy można rozpocząć proces leczenia. Należy również dodać, że leczenie zakrzepicy jest dostosowane do specyficznego obrazu klinicznego choroby. Farmakoterapia jest podstawą leczenia zakrzepicy. Obejmuje stosowanie leków, które zapobiegają dalszemu tworzeniu się skrzeplin, rozpuszczają istniejące zakrzepy oraz poprawiają przepływ krwi. Oprócz farmakoterapii istotną rolę odgrywa kompresjoterapia, która polega na stosowaniu specjalnych opatrunków uciskowych oraz utrzymywaniu kończyny w uniesieniu. Warto pamiętać, że część pacjentów w stabilnym stanie zdrowia i z niskim ryzykiem powikłań może być leczonych ambulatoryjnie. Natomiast w bardziej zaawansowanych przypadkach choroby konieczne jest leczenie szpitalne, ponieważ pacjenci wymagają intensywnej opieki i stałego monitorowania ich stanu zdrowia. 

Przy leczeniu zakrzepicy ważna jest również zmiana stylu życia. Szczególną uwagę należy poświęcić regularnej aktywności fizycznej. Należy także robić sobie przerwy w trakcie pracy, aby oderwać się na chwilę od biurka i rozprostować nogi. Na to znaczenie przy każdej pracy siedzącej. Dodatkowo kluczowa jest zdrowa i zrównoważona dieta bogata w owoce, warzywa, błonnik, źródła białka i niskotłuszczowe produkty mleczne.

Profilaktyka zakrzepicy

Profilaktyka zakrzepicy jest kluczowa, aby zapobiec jej wystąpieniu oraz zminimalizować ryzyko nawrotów. Z tego powodu należy zwrócić uwagę na zdrowy styl życia. Kluczowa jest aktywność fizyczna i dieta, czyli czynniki, które pozwolą na utrzymanie zdrowej masy ciała. Ćwiczenia poprawiają krążenie krwi i zmniejszają ryzyko zakrzepów. Zaleca się co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej dziennie, takie jak chodzenie, pływanie czy jazda na rowerze. Uzupełnieniem zdrowego stylu życia jest dieta, która może pomóc w utrzymaniu zdrowego krążenia. W takiej diecie ważne jest unikanie nadmiaru soli, cukru i tłuszczów nasyconych.

Tak samo kluczowe jest unikanie długotrwałego siedzenia lub leżenia. Osoby pracujące przy biurku i w pozycji siedzącej powinny robić regularne przerwy na rozciąganie i krótkie spacery, aby poprawić krążenie krwi. A w trakcie długich podróży samochodem, samolotem czy pociągiem zaleca się regularne przerwy na chodzenie i rozciąganie nóg. Oprócz tego zaleca się noszenie pończoch uciskowych, szczególnie u osób z wysokim ryzykiem wystąpienia zakrzepicy. Nie można również zapomnieć o monitorowaniu i kontroli stanu zdrowia. Osoby z wysokim ryzykiem zakrzepicy powinny regularnie przeprowadzać badania kontrolne, aby monitorować stan zdrowia i ewentualnie dostosowywać leczenie. Warto o tym pamiętać, ponieważ szybka reakcja jest przy zakrzepicy kluczowa.