Zapalenie ucha jest poważną dolegliwością, której nie należy lekceważyć. Dotyczy szczególnie dzieci, ale często występuje również u dorosłych. Objawy zapalenia ucha to przede wszystkim silny ból uszu, ból i zawroty głowy, zaburzenia słuchu i ropna wydzielina z uszu. Przyczyn tego schorzenia może być wiele: od infekcji wirusowych i bakteryjnych, przez ogólne osłabienie organizmu, aż po nieprawidłowe mechaniczne uszkodzenie uszu. Dowiedz się, jak wygląda zapalenie ucha u dziecka, jakie leki na zapalenie ucha warto stosować i czy istnieją domowe sposoby na zapalenie ucha.

1. Czym jest zapalenie ucha?
2. Ucho – anatomia i funkcje
3. Rodzaje zapalenia ucha
4. Zapalenie ucha środkowego
5. Zapalenie ucha zewnętrznego
6. Zapalenie ucha wewnętrznego
7. Zapalenie ucha – profilaktyka

Czym jest zapalenie ucha?

Zapalenie ucha jest stanem zapalnym, który występuje w jednym z trzech części ucha: uchu zewnętrznego, uchu środkowego lub uchu wewnętrznego. Jest to dość powszechna dolegliwość, szczególnie u dzieci, ale może również występować u dorosłych. Zapalenie ucha może być spowodowane przez infekcje bakteryjne, wirusowe lub grzybicze, urazy, alergie, zatkanie przewodów słuchowych lub niedostateczne wentylowanie ucha.

Zapalenie ucha może powodować pewien dyskomfort i zaburzenia słuchu, dlatego istotne jest skonsultowanie się z lekarzem w przypadku wystąpienia objawów. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą przyspieszyć proces wyzdrowienia i zmniejszyć ryzyko powikłań.

Jak diagnozuje się zapalenie ucha? 

Diagnoza zapalenia ucha jest oparta na analizie objawów, wywiadzie medycznym oraz badaniu fizykalnym przeprowadzanym przez lekarza. Podczas wywiadu medycznego lekarz pyta o objawy, czas ich trwania i występowanie ewentualnych czynników ryzyka. Następnie bada ucho specjalnym przyrządem. Pozwala to ocenić obrzęk, zaczerwienienie i obecność zmian. Jeśli objawy są zgodne z zapaleniem ucha lekarz pierwszego kontaktu, może skierować pacjenta do laryngologa lub zlecić wykonanie badań. Najczęściej wykonuje się badanie otoskopowe. W zależności od wyników badań lekarz będzie mógł postawić diagnozę zapalenia ucha i zalecić odpowiednie leczenie np. z wykorzystaniem antybiotyku. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w przypadku podejrzenia zapalenia ucha, ponieważ tylko profesjonalna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą przynieść ulgę i skuteczne wyzdrowienie.

Zapalenie ucha – czynniki ryzyka

Zapalenie ucha może wystąpić u każdej osoby, ale istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Poniżej znajdziesz niektóre z nich:

• Wiek – Dzieci są zdecydowanie bardziej podatne na zapalenie ucha, ponieważ mają krótsze i bardziej poziome przewody słuchowe, co ułatwia przenikanie bakterii do ucha środkowego.
• Częste infekcje górnych dróg oddechowych – Osoby, które często chorują na infekcje górnych dróg oddechowych, takie jak zapalenie gardła lub przeziębienie, mogą mieć większe ryzyko rozwoju zapalenia ucha.
• Czynniki środowiskowe – Palenie papierosów I narażenie na duże zanieczyszczenie powietrza może zwiększać ryzyko zapalenia ucha. Na zapalenie powinni także uważać rodzice i dzieci chodzące do żłobka lub przedszkola.

Ucho – anatomia i funkcje

Ucho jest złożonym narządem zmysłowym, który odpowiada za słuch i równowagę. Składa się z trzech głównych części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego, a każda z nich pełni nieco inne funkcje.

Ucho zewnętrzne złożone jest z małżowiny usznej i zewnętrznego przewodu słuchowego. Małżowina połączona jest z głową poprzez mięśnie i więzadła, a przewód słuchowy lokalizuje się między płatkiem usznym a błoną bębenkową. W wewnętrznej stronie przewodu można także wyróżnić gruczoły woszczynowe. Produkują one woskowinę, która chroni przed drobnoustrojami i zanieczyszczeniami. Ucho zewnętrzne uczestniczy głównie w zbieraniu i przesyłaniu fal dźwiękowych do dalszych części ucha.

Ucho środkowe rozciąga się za błoną bębenkową i jest to wgłębienie wypełnione powietrzem. Oprócz błony bębenkowej, w uchu środkowym wyróżnia się trzy kości słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Kości te przekształcają fale dźwiękowe odbijające się od błony bębenkowej w drgania, które są przekazywane do ucha wewnętrznego. Ucho środkowe jest również połączone z gardłem przez trąbkę słuchową, zwanej też trąbką Eustachiusza. Trąbka ta pomaga w równoważeniu ciśnienia między uchem a otoczeniem oraz usuwaniu nadmiaru płynu.

Na ucho wewnętrzne składa się ślimak i błędnik. Ślimak to spirala wypełniona płynem, która odpowiedzialna jest za przekształcanie fal dźwiękowych na impulsy nerwowe, które są przesyłane do mózgu i interpretowane jako dźwięki. Za słyszenie odpowiada natomiast narząd Cortiego. Błędnik składa się z woreczka, łagiewki oraz łączących je kanałów. Do dzięki tym elementom docierają informacje na temat równowagi i ruchów głowy.

Rodzaje zapalenia ucha

Zapalenie ucha może występować w różnych częściach ucha, co prowadzi do podziału na kilka rodzajów zapalenia:

• Zapalenie ucha zewnętrznego – Jest to stan zapalny skóry przewodu słuchowego zewnętrznego, który prowadzi do zaczerwienienia, obrzęku, świądu i bólu w uchu. Często jest spowodowane infekcją bakteryjną lub grzybiczą, zbyt intensywnym stosowaniem patyczków do uszu, czy uszkodzeniem nabłonka.
  
• Zapalenie ucha środkowego – To najczęstsza postać zapalenia ucha, która dotyczy przestrzeni za błoną bębenkową. Przyczyną tego rodzaju zapalenia może być infekcja bakteryjna lub wirusowa, lub reakcja alergiczna, ogólne osłabienie odporności, polipy, dym tytoniowy i przerost migdałków. Objawia się bólem ucha, utratą słuchu, uczuciem pełności w uchu, gorączką i ogólnym złym samopoczuciem.
  
• Zapalenie ucha wewnętrznego – Dotyczy głębszych struktur ucha, takich jak narząd równowagi i słuchu. Jest to poważna forma zapalenia ucha, która może prowadzić do silnego bólu ucha, zawrotów głowy, utraty równowagi, nudności, wymiotów i trudności z koordynacją ruchową. Jego przyczyną są nawracające infekcje, a także schorzenia natury autoimmunologicznej.
  

Zapalenie ucha może mieć także charakter przewlekły. Wtedy objawy utrzymują się przez dłuższy czas, co może wiązać się z nawracającymi infekcjami lub niewłaściwym leczeniem. Taki stan może prowadzić do przewlekłego bólu ucha, trwałej utraty słuchu i innych powikłań.

Zapalenie ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego dotyczy całej populacji, jednak najczęściej rozwija się u dzieci. Może ono przebiegać na trzy różne sposoby. Wyróżnia się ostre, wysiękowe i przewlekłe zapalenie uch środkowego. 

W ostrym zapaleniu ucha środkowego stan zapalny dotyczy wyściółki ucha środkowego. Jest ono najczęściej wywołane infekcją bakteryjną, a czasami wiąże się z zakażeniem nosa i gardła. Najczęstszymi objawami są: ból ucha, zaczerwienienie i uwypuklenie błony bębenkowej, gorączka, problemy ze słuchem, ropna wydzielina z ucha. W przypadku dzieci występować może także ogólne zmęczenie i pogorszenie samopoczucia, brak apetytu i wymioty. Podstawą leczenia tego rodzaju zapalenia ucha jest farmakoterapia. Zaleca się stosowanie środków przeciwbólowych, łagodzących objawy oraz antybiotyków.

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego jest stanem zapalnym wyściółki trąbki słuchowej, zwanej również trąbką Eustachiusza, jamy bębenkowej i wyrostka sutkowatego. Do tego rodzaju zapalenia ucha dochodzi, gdy w jamie bębenkowej gromadzi się płyn, zaburzając przewodzenie dźwięku i pogarszając słuch. Wśród przyczyn wymienia się: przerost migdałka i złą budowę ucha. Natomiast, do objawów należą przede wszystkim szumy uszne, uczucie pełności lub przelewania w uchu i niedosłuch. Aby wyleczyć wysiękowe zapalenie ucha, trzeba znać dokładną przyczynę schorzenia. 

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego występuje, gdy infekcje ucha są nieleczone. Na ten rodzaj zapalenia ucha powinny uważać również osoby podatne na infekcje dróg oddechowych. Przewlekłe zapalenie ucha środkowego kojarzy się z takimi objawami jak ból ucha, bóle i zawroty głowy, a czasami także dodatkowe dolegliwości. Aby wyleczyć zapalenie, głównie stosuje się leczenie zachowawcze, a czasami operacyjne. 

Zapalenie ucha zewnętrznego

Zapalenie ucha zewnętrznego to jedno z najczęstszych schorzeń ucha, które może być spowodowane różnymi czynnikami. Wśród głównych przyczyn wymienia się: zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze, uszkodzenia mechaniczne, nieodpowiednia higiena uszu np. wskutek niewłaściwego stosowania patyczków do uszu.

Symptomy zapalenia ucha zewnętrznego mogą różnić się, w zależności, czy jest ono spowodowane infekcją bakteryjną, wirusową czy grzybiczą. Zapalenie ucha zewnętrznego związane z bakteriami może objawiać się przez ból ucha, problemy ze słuchem oraz wyciek ropy. Wirusy, atakujące nasz narząd słuchu objawiać się będą pod postacią pęcherzyków w okolicy ucha, silnego bólu ucha, a także bólów i zawrotów głowy oraz uszkodzenia słuchu. Przy zakażeniu grzybiczym występować mogą takie symptomy jak wyciek z ucha o gęstej strukturze i nieprzyjemnym zapachu oraz świąd.

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego również zależy od przyczyny. Aby pokonać ogólne objawy, stosuje się antybiotyk. Dodatkowo lekarz czyści ucho za pomocą specjalnego urządzenia. Czasami stosuje się także leki przeciwwirusowe, maści przeciwgrzybicze oraz terapię objawową.

Zapalenie ucha wewnętrznego

Zapalenie ucha wewnętrznego często jest wynikiem nieleczonego zapalenia ucha środkowego lub powikłań po innych chorobach. Do objawów towarzyszących chorobie zalicza się:

• bóle i zawroty głowy,
• nudności i wymioty,
• pogorszenie słuchu,
• szumy uszne,
• oczopląs lub pogorszenie widzenia,
• zaburzenia równowagi,
• ogólne zmęczenie.

Tak jak przy innych rodzajach zapalenia ucha, leczenie zapalenia ucha wewnętrznego opiera się na antybiotykach. Jeśli objawy są bardzo silne, wymagana może być hospitalizacja. Czasami także farmakoterapia nie pomaga. W takich przypadkach konieczne jest przeprowadzenie operacji.

Zapalenie ucha – profilaktyka

Aby zapobiegać zapaleniu ucha, istnieje kilka zaleceń, które można przyjąć:

• Dbaj o higienę uszu. Nie używaj patyczków do uszu, ponieważ mogą one uszkodzić błonę bębenkową i zwiększać ryzyko infekcji.
• Unikaj palenia papierosów. Szczególnie zwracaj uwagę na dym tytoniowy w obecności dzieci. 
• Unikaj kontaktu z osobami z przeziębieniem, czy infekcją gardła.
• Stosuj podstawowe zasady higieny, takie jak regularne mycie rąk. W ten sposób można zapobiegać rozprzestrzenianiu się infekcji.
• Unikaj narażenia na zanieczyszczone środowisko, w tym powietrze, substancje drażniące.
• Jeśli podróżujesz samolotem, stosuj techniki regulacji ciśnienia w uchu, takie jak żucie gumy lub ssanie cukierków podczas startu i lądowania.
• Jeśli używasz słuchawek, upewnij się, że są one czyste i wolne od bakterii. Regularnie czyść je i nie udostępniaj ich innym osobom.

Porady dla osób z historią zapalenia ucha

Dla osób z historią zapalenia ucha ważne jest zachowanie szczególnej ostrożności w celu minimalizacji ryzyka nawrotu infekcji. W tym przypadku również warto stosować się do kilku podstawowych zasad:

• Kontrole lekarskie – Zaleca się regularne wizyty u laryngologa w celu monitorowania stanu ucha i wczesnego wykrywania ewentualnych infekcji. Lekarz będzie mógł przeprowadzić badanie i zalecić odpowiednie środki zapobiegawcze.
• Zadbanie o higienę uszu – Zachowuj odpowiednią higienę ucha, ale unikaj wkładania przedmiotów, takich jak patyczki higieniczne, do ucha. Czyść uszy delikatnie za pomocą wilgotnego ręcznika lub chusteczki, unikając nadmiernego tarcia lub przekraczania naturalnej obróbki woskowej.
• Utrzymanie silnego systemu odpornościowego – Wzmocnienie systemu odpornościowego może pomóc w zapobieganiu infekcjom, w tym zapaleniu ucha. Prowadź zdrowy styl życia, który obejmuje dobrą dietę, regularną aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu oraz unikanie stresu.
• Monitorowanie objawów – Bądź świadomy swojego ciała i monitoruj ewentualne objawy zapalenia ucha. Jeśli wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy, takie jak ból, zaczerwienienie czy wysięk, skonsultuj się z lekarzem, aby otrzymać odpowiednie leczenie.

Pamiętaj, że każdy przypadek zapalenia ucha może być nieco inny, dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, który zaleci odpowiednie środki zapobiegawcze, uwzględniając twoje indywidualne potrzeby i historię medyczną.